Bracht een kleine ijstijd het Byzantijnse Rijk ten val?

Onderzoekers hebben ontdekt dat er 1500 jaar geleden een kleine ijstijd heeft plaatsgevonden, de meest dramatische temperatuurdaling in de afgelopen 2000 jaar. Het gevolg: hongersnood, ziekte en de val van rijken.

De daling van de temperatuur volgde direct na drie grote vulkaanuitbarstingen in 536, 540 en 547 AD. Vulkanen kunnen een afkoelend effect veroorzaken, door het uitstoten van grote hoeveelheden kleine deeltjes – sulfaat aerosolen genaamd – die in de atmosfeer terechtkomen en zonlicht blokkeren. De onderzoekers noemen deze periode de ‘Late Antieke Kleine IJstijd’. “Dit was de meest dramatische temperatuurdaling in de afgelopen 2000 jaar,” aldus hoofdauteur Ulf Büntgen van het Swiss Federal Research Institute.

Kleine ijstijd

Jaarringen

Büntgen en zijn collega’s gebruikten de dikte van jaarringen in bomen uit het Russische Altajgebergte en de Europese Alpen om aan te tonen dat het in de zesde en zevende eeuw uitzonderlijk koud was in Eurazië. De dikte van de jaarringen is een betrouwbare manier om de zomertemperaturen te schatten.

Binnen vijf jaar na het begin van deze kleine ijstijd, werd het Mediterrane gebied geteisterd door de Pest van Justinianus. In de de daaropvolgende eeuwen vonden miljoenen mensen in dit gebied de dood. De onderzoekers denken dat deze gebeurtenissen hebben bijgedragen aan de achteruitgang van het Byzantijnse Rijk. “Met zoveel variabelen moeten we voorzichtig zijn om een milieuoorzaak aan een politiek effect te koppelen. Maar het is opvallend hoe goed deze klimaatverandering aansluit bij de grote veranderingen in deze regio’s,” vult Büntgen aan.

“Dit was de meest dramatische temperatuurdaling in de afgelopen 2000 jaar”

Turbulente periodes
Het onderzoeksteam dat bestaat uit klimatologen, biologen, historici en taalkundigen, hebben in hun paper de nieuwe informatie in kaart gebracht en vergeleken met turbulente periodes in de geschiedenis van Europa en Azië. De vulkanische uitbarstingen hebben waarschijnlijk de voedselvoorraden aangetast, want een grote hongersnood trof het gebied precies op dat moment, gevolgd door de pandemie. Meer naar het zuiden viel er op het Arabische schiereiland meer regen waardoor er meer vegetatie en voedsel kon groeien. De onderzoekers denken dat dit geleid kan hebben tot de uitbreiding van het Arabische Rijk in het Midden-Oosten. In koelere gebieden migreerden verschillende stammen naar het oosten richting China, mogelijk gedreven door een gebrek aan grasland in Centraal Azië. Dit leidde tot ruzies tussen nomadische groepen en lokale machthebbers in de steppegebieden in het noorden van China. Een samenwerkingsverband tussen de steppebevolking en het Byzantijnse Rijk haalde de Dynastie van de Sassaniden neer in Perzië, het laatste rijk in deze regio voor de opkomst van het Arabische Rijk. “De Late Antieke Kleine IJstijd sluit goed aan bij de grote transformaties die zich in Eurazië voordeden,” schrijven de onderzoekers.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd