Ergens op deze Hubble-foto botsen twee sterrenstelsels op elkaar. En nee, het zijn niet de twee grote spiraalstelsels die in elkaar lijken te schuiven.
Het grote sterrenstelsel op deze ruimtefoto van de week is NGC 105. Dit spiraalstelsel is 215 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd en ligt in het sterrenbeeld Vissen. Het object werd in 1884 door de Franse astronoom Édouard Stephan ontdekt. NGC 105 is zelfs met een goede verrekijker nog niet te zien. Je hebt een flinke telescoop nodig, wat ook verklaart waarom het sterrenstelsel pas relatief laat is ontdekt.
Links naast NGC 105 zien we een ander sterrenstelsel. Het lijkt net alsof dit sterrenstelsel – PGC 212515 (of LEDA 212515) – botst met NGC 105. In werkelijkheid is er niets aan de hand. De afstand tussen PGC 212515 en de aarde is 350 miljoen lichtjaar. Dit betekent dat er ruim honderd miljoen lichtjaar ‘ruimte’ is tussen de zogenaamde botsende sterrenstelsels en dat is meer dan genoeg. Om het in perspectief te plaatsen: het Andromedastelsel is slechts 2,5 miljoen lichtjaar van onze Melkweg verwijderd.
Toch zijn er wel botsende sterrenstelsels te zien op deze prachtige foto. Dan moeten we wel eerst goed inzoomen. Ver in de achtergrond treffen we diverse onregelmatige sterrenstelsels in verschillende soorten en maten aan. En ja hoor: er zijn zelfs twee botsende sterrenstelsels zichtbaar. Kijk maar eens naar de uitsnede hieronder. De botsende sterrenstelsels zie je net onder het midden van de foto.
Maar er is meer te zien op de foto. Zie je die heldere ster rechtsboven NGC 105? Die ster bevindt zich in onze Melkweg. Dit object staat dus honderdduizenden keren dichter bij de aarde dan NGC 105. Daarnaast zie je ook talloze rode puntjes. Dit zijn allemaal sterrenstelsels op miljarden lichtjaren afstand van de aarde. Fascinerend!
Veranderlijke ster steelt de show
De reden dat NGC 105 is gefotografeerd door de Hubble-ruimtetelescoop is omdat dit sterrenstelsel een zogenoemde Cepheïde huisvest. Dit is een veranderlijke ster die regelmatig opzwelt en krimpt. Als de ster opzwelt, neemt de temperatuur toe en wordt de Cepheïde helderder. Na deze piek krimpt de gasbol weer en koelt de ster zo’n duizend graden af. Cepheïden zijn overigens hele grote sterren, namelijk zogenoemde superreuzen. Een gemiddelde Cepheïde heeft een doorsnede van vijftig miljoen kilometer. In vergelijking: de zon heeft een doorsnede van ruim één miljoen kilometer.
Verschillende supernova’s
In NGC 105 bevinden zich ook nog eens drie Type Ia supernova’s, namelijk SN 1997w, SN 2006tg en SN 2007A. Dit type supernova ontstaat in nauwe dubbelstersystemen, waarin de ene ster een witte dwerg is, en de andere een rode reus (of een tweede witte dwerg). Type Ia supernova’s spelen een cruciale rol in ons begrip over het universum. De supernova van type Ia is namelijk de helderste soort supernova: hij straalt meer dan een miljard keer meer energie uit dan onze zon. Hierdoor kunnen ze over grote afstanden worden gezien. Bovendien stoten ze bij hun gewelddadige ontploffingen veel elementen uit waar vervolgens nieuwe sterren en sterrenstelsels uit voortkomen.
Astronomen kunnen Type Ia supernova’s en Cepheïden gebruiken om de afstand tot verre sterrenstelsels nauwkeuriger te bepalen. Wat dat betreft is NGC 105 daarmee het perfecte ‘proefkonijn’ voor astronomen, omdat beide objecten hier aanwezig zijn.
