De waterlelie is in het klein al een indrukwekkende bloem. Maar er zijn ook reusachtige exemplaren met bladeren die meer dan drie meter lang kunnen worden. Wetenschappers hebben een nieuwe reuzenwaterlelie ontdekt en spreken van ‘een botanisch wereldwonder’.
Victoria boliviana is de naam van deze nieuwe soort, vernoemd naar de voormalige Britse koningin en de plaats van herkomst, het Llanos de Moxos in Bolivia. Lange tijd leek het om een al bestaande soort te gaan, maar onderzoekers in Bolivia en botanici van de Kew Royal Botanic Gardens in het Britse Sussex tonen nu aan dat het wel degelijk een nieuwe waterlelie betreft.
Roze bloemen
De V. boliviana is de grootste waterlelie ter wereld met bladeren die drie meter lang kunnen worden in het wild. Het huidige record staat op naam van een lelie in de Rinconada Gardens in Bolivia, die bladeren heeft van 3,2 meter lang. De bloemen zijn prachtig: ze kleuren van wit naar roze en hebben stekelige bladstelen.
Lang was er weinig bekend over de soort Victoria, onder meer omdat de gigantische waterlelies moeilijk te verzamelen zijn in het wild. In 1832 werd de eerste V. amazonica ontdekt, maar data ontbraken om andere soorten te kunnen vergelijken met deze bloem. Dat leidde onder meer tot de misidentificatie van de nieuwe V. boliviana.
Drie soorten
Om de kennis over de Victoria te verbeteren hebben de schrijvers van een nieuwe paper, die in wetenschappelijk vakblad Frontiers in Plant Science verscheen, alle bestaande informatie verzameld en met hulp van burgerwetenschap (via bijvoorbeeld social media) een dataset ontwikkeld van de kenmerken van de soort. Nader onderzoek toonde aan dat de V. boliviana genetisch erg afweek van twee al bekende soorten. De data bevestigden wat de onderzoekers al vermoedden: er blijken niet twee, maar drie soorten te zijn van de iconische plant: de V. amazonica, de V. cruziana en de V. boliviana. Volgens de studie splitste de V. boliviana zich ongeveer een miljoen jaar geleden af van de V. cruziana. Genoomonderzoeker van planten Natalia Przelomska legt uit: “Als je ziet hoe snel de biodiversiteit op dit moment verloren gaat, is de beschrijving van nieuwe soorten een taak van fundamenteel belang. We hopen dat onze multidisciplinaire werkwijze andere onderzoekers kan inspireren die op zoek zijn naar methodes om nieuwe soorten snel en overtuigend te identificeren.”
Hoofdonderzoeker en botanicus van Kew, Carlos Magdalena, vermoedde al veel langer dat hij een nieuwe soort op het spoor was. “Sinds ik in 2006 voor het eerst een foto van deze plant online zag, was ik ervan overtuigd dat het een nieuwe soort betrof. Botanici kennen hun planten goed: we kunnen ze vaak in een oogwenk onderscheiden. Het was me direct duidelijk dat deze plant niet helemaal paste bij de beschrijving van een van de bekende Victoria-soorten. Daarom moest er een derde zijn. Al bijna twee decennia bestudeer ik elke foto van wilde Victoria-waterlelies op internet, een luxe die een botanicus vroeger niet had.”
Alleen ‘s nachts
Omdat de bloemen van de gigantische waterlelies alleen ‘s nachts opengaan, maakte botanisch kunstenaar bij Kew, Lucy Smith, vele nachtelijke excursies naar de kassen om de bloemen te tekenen en te schilderen. Toen de eerste bloemen van de V. boliviana op een stormachtige avond in juli 2018 opengingen, deelde ze meteen Carlos’ vermoedens dat de bloem uniek was en begon ze al snel de verschillen te beschrijven aan de hand van illustraties. Wat haar vooral opviel, was de overeenkomst tussen deze nieuwe plant en een exemplaar dat in 1845 in Bolivia was gevonden en getekend. Het bleek dezelfde nieuwe soort te zijn, al wist men dat toen nog niet.
Het is niet de enige keer dat de V. boliviana is beschreven. Ook in 1988 vond een wetenschapper de speciale bloem. Hij ging er toen nog van uit dat het een V. cruziana betrof, maar ook toen bleek het om de V. boliviana te gaan.
Deze prachtige gigantische waterlelie is nu te zien in het Waterlily House en het Princess of Wales Conservatory in Kew Gardens in het Britse Sussex. Kew is de enige plek ter wereld waar je de drie soorten Victoria naast elkaar kunt zien.
De waterlelie
Waterlelies zijn een van de oudste bloeiende planten ter wereld. De grootste soort is de Victoria boliviana, waarvan de bladeren een recordlengte van 3,2 meter hebben bereikt. De kleinste waterlelie is de Nymphaea thermarum.
Reuzenwaterlelies komen oorspronkelijk uit tropische gebieden in Zuid-Amerika en Azië. De eerste gigantische waterlelie die wetenschappelijk werd beschreven, was de Victoria amazonica in 1852. Het blad van de reuzenwaterlelie kan een gewicht tot wel 80 kilo dragen.
De gigantische bloem van de waterlelie is de eerste dag wit van kleur en de tweede dag roze en bloeit alleen ‘s nachts. De bloem heeft scherpe stekels aan de buitenkant die hem beschermen tegen vissen en andere dieren, maar het oppervlak en de binnenkant zijn zacht.
Het lelieblad heeft inkepingen aan de zijkant die worden gebruikt om overtollig water dat aan de bovenkant is opgevangen af te voeren.
De reuzenwaterlelie heeft een gigantisch genoom, bijna anderhalf keer zo groot als het menselijk genoom.
In de Britse Kew Gardens worden elk jaar gigantische waterlelies gekweekt uit een zaadje ter grootte van een erwt. De lelies kunnen in slechts vier maanden tijd meer dan twee meter lang worden.
