Vaak wordt aangenomen dat vijandigheid en geweld tussen groepen inherent zijn aan de menselijke natuur. Maar een studie naar bonobo’s bewijst het verrassende tegendeel.
Wetenschappers bestuderen vaak onze nauwste verwanten, zoals chimpansees en bonobo’s, om een beter inzicht te krijgen in hoe wij als mensen zijn geëvolueerd. Door dit te doen, proberen ze te begrijpen hoe eigenschappen zoals samenwerking en conflict in de loop van de evolutie zijn ontstaan en ontwikkeld. Bij chimpansees, waar het meeste onderzoek naar is gedaan, zijn de relaties tussen verschillende groepen meestal vijandig. Hierdoor is het idee ontstaan dat vijandigheid en geweld tussen groepen iets is dat van nature ook bij menselijk gedrag hoort. Maar klopt dat eigenlijk wel?
Bonobo’s
Recent onderzoek heeft zich gericht op de bonobo, één van onze nauwste verwanten die, in tegenstelling tot de chimpansee, minder uitgebreid is bestudeerd. En dat is ook niet zo vreemd. Het is heel lastig om de bedreigde bonobo’s te onderzoeken in hun natuurlijke omgeving, omdat ze alleen voorkomen in afgelegen en grotendeels ontoegankelijke gebieden in de Democratische Republiek Congo. Toch zijn onderzoekers daar nu in geslaagd, dankzij hulp van de de lokale bevolking in Kokolopori.
Samenwerking
Na een langdurige observatie van bonobogroepen komen de onderzoekers tot een opmerkelijke ontdekking. Als bonobogroepen elkaar namelijk tegenkomen, gaan ze vaak samen op pad, rusten ze samen uit en delen ze voedsel. Tussen deze bonobo’s hebben de onderzoekers ook geen heftige gevechten gezien, die wel vaak voorkomen tussen chimpansees. “Het valt op dat er verrassend veel tolerantie is tussen leden van verschillende groepen,” zegt onderzoeker Liran Samuni. “Deze tolerantie maakt het mogelijk dat bonobo’s samenwerken door bijvoorbeeld allianties te vormen en voedsel te delen. Dit staat in schril contrast met wat we bij chimpansees zien.”
Selecte groep
Uit de studie blijkt overigens dat bonobo’s niet klakkeloos met elke groep omgaan. Ze werken vooral samen met bepaalde, zorgvuldig uitgekozen groepen. “Ze hebben het liefst contact met specifieke leden van andere groepen die soortgelijk gedrag vertonen,” legt onderzoeker Martin Surbeck uit. “Dit resulteert in sterke banden tussen pro-sociale apen. Zulke sterke banden zijn ook essentieel voor de samenwerking die we zien in menselijke samenlevingen.”
Samenwerking tussen mensen
De samenwerking tussen mensen wordt in ons geval mogelijk gemaakt door onze gewoonten, tradities en sociale regels. En dat mensen samenwerken, is heel belangrijk. Het leidt tot het uitwisselen van ideeën, verspreiding van vernieuwingen en het vergroten van kennis. Menselijke netwerken stimuleren het delen van middelen, wat resulteert in handel van materialen en goederen om tekorten aan te vullen. Opmerkelijk is dat bonobo’s ook middelen met elkaar delen, maar dan zonder sterke culturele invloed.
Vreedzaam
Kortom, het onderzoek toont aan dat bonobo’s, in tegenstelling tot chimpansees, wel goed kunnen opschieten met hun buren. En dat is best verrassend. Hoewel chimpansees en bonobo’s in vergelijkbare sociale groepen leven, vertonen ze fundamentele verschillen in hoe ze met elkaar omgaan. Bovendien weerlegt de studie het idee dat alleen mensen in staat zijn om sterke en strategische samenwerkingen aan te gaan en middelen te delen met anderen. “Ook bonobo’s laten zien dat het mogelijk is om vreedzame relaties met andere groepen te hebben en vriendelijk samen te werken, wat dus niet iets uniek menselijks is,” aldus Surbeck.
De bevindingen werpen dan ook een heel nieuw licht op de zaak. “Het bestuderen van samenwerking bij een soort die dicht bij mensen staat, helpt om bestaande ideeën uit te dagen of op zijn minst meer te begrijpen over de omstandigheden die samenwerking tussen groepen aanmoedigen,” stelt Samuni. Volgens het team dagen de resultaten onder andere het idee uit dat samenwerking tussen groepen alleen kan gebeuren met culturele normen en sociale regels. Bovendien laten bonobo’s zien dat voortdurende ruzies tussen naburige groepen dus niet is verankerd in onze eigen evolutie. Gelukkig maar!
