Klimaatverandering kent vele gevolgen, maar gewassen verbouwen in gebieden richting de polen lijkt wel erg science-fiction. Toch is het een reële toekomst, waarschuwen wetenschappers.
Naarmate de aarde warmer wordt, zullen koudere gebieden geschikter worden voor landbouw. Dat stelt een team internationale onderzoekers nadat ze van 1.708 gewassen de geschikte leefomstandigheden analyseerden. Daaruit bleek dat zo’n 2,7 miljoen vierkante kilometer tot nu toe ongebruikte wildernis richting de polen binnen veertig jaar zo getransformeerd is dat het geschikt is voor landbouw. Hoewel dat kan klinken als geluk bij een ongeluk, zijn de wetenschappers allesbehalve optimistisch over deze voorspelling. “De delen die steeds geschikter worden voor landbouw zijn de laatste ongerepte plekken op aarde”, aldus onderzoeker Ilya Maclean.
Die gebieden gebruiken voor landbouw levert grote problemen op, stellen de onderzoekers. Landbouw is in het verleden de grootste reden geweest dat biodiversiteit in het wild verloren ging. Momenteel gaat het vooral om plekken dichter bij de evenaar, maar ook in de rest van de wereld concurreert landbouw met de wilde natuur: sinds het begin van de jaren negentig is 3,3 miljoen vierkante kilometer wildernis – een gebied dat grofweg twee keer zo groot is als Alaska – verdwenen door landbouwactiviteiten, schatten wetenschappers. Hoewel er sindsdien ook veel nieuwe beschermde gebieden zijn aangelegd, blijken die niet voldoende te zijn.
Gedwongen verhuizing
Toch zal er misschien niet veel anders opzitten dan de nu nog koudere gebieden later wel te gaan gebruiken, vrezen de onderzoekers. Als de temperaturen blijven stijgen, kan het zijn dat de mens wel nieuwe omgevingen móet opzoeken om gewassen vandaan te halen. Volgens de voorspelling van het team zal in dezelfde veertig jaar namelijk 72% van het land dat momenteel gebruikt wordt voor de landbouw flink veel biodiversiteit verliezen. “Om daar iets aan te doen, moeten we de specifieke impact van verschillende landbouwpraktijken op de biodiversiteit begrijpen”, aldus onderzoeker Alexandra Gardner. “Een belangrijke stap daarin is begrijpen hoe we de gewasopbrengsten op bestaande landbouwgronden kunnen behouden of verbeteren.” Ze denkt daarbij aan kijken naar duurzame praktijken die natuurlijke biodiversiteit niet, of nauwelijks schaden.
Biodiverse landbouw
Dat kan bijvoorbeeld door op één boerderij meerdere gewassen te verbouwen die thuishoren in of afgestemd zijn op de natuur in de omgeving. “Wat we de afgelopen vijftig jaar zagen, is dat kleinschalige en diverse landbouw verschoof naar uitgestrekte grote velden met enkele gewassen”, vertelt Maclean. “Dat is voor de boer een goedkope manier van gewassen verbouwen, maar je bent daarmee wel gevoeliger voor de gevolgen van klimaatverandering. Door in te zetten op biodiversere landbouw voorkom je dat, en worden boeren minder hard getroffen als er één oogst mislukt.” Zowel het milieu als de inkomstenbron van de boer zullen dan grotendeels worden behouden, stellen de onderzoekers, en daarnaast wordt de natuurlijke fauna minder verstoord.
Om dat echt van de grond te krijgen zullen wetenschappers en beleidsmakers om tafel moeten met boeren, stelt Maclean. “Landbouwgrond kun je nooit succesvol vruchtbaar houden als je de boeren niet bij het besluitvormingsproces betrekt.”
