Archeologen hebben restanten gevonden van wat wordt beschouwd als de oudste bekende houten constructie ter wereld. En dat duidt erop dat zelfs mensachtigen die zo’n half miljoen jaar geleden leefden, al vaardige timmermannen waren.
Het gebruik van hout door Homo sapiens (de moderne mens) begon al in de vroegste stadia van hun evolutie. Het gebruik van hout was een essentieel onderdeel van het dagelijks leven. Ze maakten er speren en bijlen van en gebruikten houten palen en takken om eenvoudige onderkomens en schuilplaatsen te bouwen. Maar nu blijkt dat niet alleen onze eigen soort vaardige timmermannen waren. Want in Zambia zijn archeologen op een opvallende opstelling van boomstammen aan de oever van een rivier gestuit, die dateert van vóór de opkomst van de moderne mens.
Boomstammen
Concreet hebben onderzoekers twee grote boomstammen gevonden die aan elkaar zijn bevestigd. Vermoedelijk vormde dit de basis van een platform of een deel van een woning, zo redeneert het team.
De ontdekking is bijzonder. Het is namelijk vrij zeldzaam om hout te vinden, omdat het meestal vergaat en verdwijnt. De goed bewaard gebleven houten constructie is ontdekt op de Zambiaanse archeologische vindplaats Kalambo Falls. Waarschijnlijk hebben permanente hoge waterstanden aldaar ervoor gezorgd dat de constructie de tand des tijds opmerkelijk goed heeft doorstaan.
’s Werelds oudste houten constructie
Wetenschappers stellen dat de constructie op z’n minst zo’n 476.000 jaar oud is. En dat is interessant. Dit betekent namelijk dat de constructie niet door onze eigen soort kan zijn vervaardigd, aangezien de Homo sapiens vermoedelijk zo’n 300.000 jaar geleden ontstond. Het betekent dat een voorloper van de moderne mens ook al raad wist met hout. De constructie is dan ook de boeken in gegaan als ’s werelds oudste bekende houten constructie, waarbij men doelbewust hout bewerkte om de boomstammen in elkaar te laten passen.
De onderzoekers dateerden de houten constructie met behulp van nieuwe luminescentiedateringstechnieken. Luminescentiedateringstechnieken zijn nuttig voor het dateren van monsters die te oud zijn voor koolstofdatering, dat beperkt is tot relatief jonge materialen. Dankzij deze methode konden de onderzoekers achterhalen wanneer de mineralen in het zand rondom de vondst voor het laatst aan zonlicht zijn blootgesteld. Op basis hiervan konden ze de leeftijd vaststellen. Deze moderne dateringsmethoden hebben aanzienlijke implicaties en stellen wetenschappers in staat om veel dieper in het verleden te kijken, waardoor we inzicht kunnen krijgen in de evolutie van de mensheid. De archeologische vindplaats bij Kalambo Falls is in de jaren ’60 van de vorige eeuw al opgegraven en er werden destijds vergelijkbare houten constructies gevonden. Destijds kon de ouderdom hiervan niet vastgesteld worden, waardoor de echte betekenis van de archeologische vindplaats tot nu toe onbekend bleef.
Kortom, een half miljoen jaar geleden, veel eerder dan voorheen mogelijk werd geacht, waren er dus al timmermannen. En dat schept een heel nieuw beeld van onze verre voorouders.
Nieuw beeld
Tot dusver was het bewijs dat voorlopers van de moderne mens hout gebruikten voornamelijk gerelateerd aan het maken van vuur, graafstokken en speren. Maar het lijkt erop dat ze ook al meer geavanceerde objecten van hout maakten. “Deze vondst heeft mijn denken over onze vroege voorouders veranderd,” zegt onderzoeker Larry Barham. Vergeet het label ‘Stenen Tijdperk’, kijk naar wat deze mensen deden: ze maakten iets nieuws en groots van hout. Ze gebruikten hun intelligentie, verbeeldingskracht en vaardigheden om iets te creëren dat ze nog nooit hadden gezien, iets dat nog nooit eerder had bestaan.”
Nomaden
De ontdekking daagt het gangbare idee dat mensachtigen die gedurende het Stenen Tijdperk leefden nomaden waren, uit. Bij Kalambo Falls hadden deze vroege mensen niet alleen altijd toegang tot water, maar het omliggende bos verschafte ook voldoende voedsel, waardoor ze zich konden vestigen en constructies konden bouwen. Ze pasten waarschijnlijk hun omgeving aan om hun leven comfortabeler te maken. In dit geval bouwden ze misschien wel een platform, zodat ze aan de rivier konden zitten om hier hun dagelijkse taken te verrichten. Dit wijst erop dat deze verre verwanten meer op ons leken dan gedacht.
UNESCO
Kalambo Falls bevindt zich aan de Kalambo-rivier, net boven een indrukwekkende waterval van 235 meter hoog. Deze plaats ligt op de grens tussen Zambia en de Rukwa-regio van Tanzania, aan de rand van het Tanganyikameer. Het gebied staat op een ‘voorlopige’ lijst van UNESCO, waarbij nog gekeken wordt of de regio, vanwege zijn grote archeologische waarde, ook daadwerkelijk als Werelderfgoed aangemerkt zal worden. Iets waar onderzoeker Geoff Duller geen moment aan twijfelt. “Onze studie bevestigt dat deze locatie veel ouder is dan we oorspronkelijk dachten, waardoor de archeologische waarde ervan nóg aanzienlijker wordt,” zegt hij. “Dit versterkt het argument dat deze plaats zou moeten worden erkend als Werelderfgoed door de Verenigde Naties.”
Werelderfgoed of niet, de onderzoekers zijn voornemens om het gebied aan nog grondigere inspecties te onderwerpen. Want wie weet wat hier er nog meer begraven ligt… “Kalambo Falls is een opmerkelijke plaats en een waardevol erfgoed voor Zambia,” zegt Barham. “We anticiperen met enthousiasme op verdere spannende ontdekkingen die uit het zand tevoorschijn zullen komen.”
