Dwergspitsmuizen eten normaliter onder meer spinnen. Maar in Groot-Brittannië waren de rollen recent even omgedraaid: daar at een spin een dwergspitsmuis. En dat is uniek.
Dat schrijven wetenschappers in het blad Ecosphere. In de studie presenteren ze hard bewijs dat de valse weduwe (Steatoda nobilis) in staat is om een dwergspitsmuis (Sorex minutus) te vangen én op te eten. Het bewijs bestaat onder meer uit een filmpje, gemaakt door Dawn Sturgess die de spin en onfortuinlijke dwergspitsmuis in een hoek van het slaapkamerkozijn aantrof.
Verlamde dwergspitsmuis
In het filmpje is te zien hoe een vrij groot zoogdier – later door wetenschappers geïdentificeerd als een dwergspitsmuis – vastzit in een spinnenweb. De spitsmuis leeft nog, maar is klaarblijkelijk tot weinig meer in staat. Dat komt door het krachtige, neurotoxische gif dat dan al door de spin is toegediend en dat de dwergspitsmuis grotendeels verlamd heeft.
Opgegeten als een smoothie
Een happy end lijkt uitgesloten en kwam er ook niet, zo onthullen de wetenschappers in hun studie. Kort nadat dit filmpje werd gemaakt, omwikkelde de spin de dwergspitsmuis helemaal met zijde om er vervolgens zeker drie dagen van te eten. “Spinnen hebben geen kaken waarmee ze voedsel kunnen kauwen en moeten hun prooi dan ook buiten het lichaam verteren,” vertelt onderzoeker John Dunbar aan Scientias.nl. “Hun gif herbergt naast krachtige neurotoxinen die de prooi verlammen ook enzymen die het vlees afbreken. En zodra de prooi immobiel is, zal de spin verterende sappen uitstoten die het vlees vloeibaar maken. De mond van de spin kun je nog het beste vergelijken met een holle buis waaraan krachtige spieren bevestigd zijn die ze in staat stellen om dingen op te zuigen. De spin zal de vloeibaar gemaakte maaltijd dan ook als een smoothie naar binnen hebben gewerkt.” Na drie dagen was de ‘smoothie’ op en liet de spin de dwergspitsmuis – of wat daar nog van over was – op de vensterbank vallen. “De restanten van de spitsmuis bestonden toen enkel nog uit de vacht, botten en huid,” zo schrijven de onderzoekers.
Bijzonder
Het is een bizar verhaal. “Aan de ene kant dachten we dat het technisch gezien wel mogelijk zou zijn,” stelt Dunbar. “Maar daadwerkelijk op filmbeelden zien hoe de spin een veel grotere dwergspitsmuis vangt en opeet is toch wel verrassend.” En bijzonder. Het is namelijk voor het eerst dat in Groot-Brittannië is vastgelegd dat een lid van de kogelwebspinnen (een grote familie waartoe de valse weduwe behoort) een spitsmuis soldaat maakt. En er is zelfs sprake van een wereldwijde primeur: nog nooit eerder is ook maar ergens op aarde gedocumenteerd hoe een spin behorende tot het geslacht Steatoda een dwergspitsmuis vangt en verorbert.
Klein versus groot
Dat valse weduwen er niet voor terugdeinzen om wat grotere prooien te pakken, komt overigens niet helemaal als een verrassing. Zo werd eerder in Ierland al een valse weduwe betrapt tijdens het nuttigen van een levendbarende hagedis (Zootoca vivipara). En vorig jaar deden onderzoekers nog verslag van een valse weduwe die – eveneens in Groot-Brittannië – een dwergvleermuis te grazen nam. “Hoewel ze (valse weduwen, red.) klein zijn, hebben ze sterk spinnenzijde en zijn ze uitgerust met potent neurotoxisch gif dat met name heel effectief is voor het verlammen van kleine gewervelden,” stelt Dunbar. “Het zijn ambitieuze roofdieren.” En die ambitie kan heel lonend zijn. Zeker voor vrouwelijke spinnen, zoals het exemplaar dat onlangs de dwergspitsmuis ving en opat. “Een volwassen vrouwtje verkrijgt zo een overvloedige energievoorraad die ze kan gebruiken om haar voortplantingssucces te vergroten.”
Invasieve soort
De dwergspitsmuis was dit keer de dupe van de ambities van de valse weduwe. Deze spinnensoort hoort eigenlijk helemaal niet in Groot-Brittannië thuis; het is een zogenoemde invasieve soort, die oorspronkelijk op Madeira en de Canarische Eilanden woont. “Steatoda nobilis werd in 1875 voor het eerst op Madeira en op de Canarische Eilanden beschreven,” vertelt Dunbar. “Slechts vier jaar later, in 1879, werd de spin ook in Groot-Brittannië aangetroffen, maar tot het eerste decennium van de twintigste eeuw ging het slechts om een handvol exemplaren, die vermoedelijk waren meegereisd met importproducten zoals bananen.” Maar inmiddels is het aantal valse weduwen in Groot-Brittannië en Ierland flink toegenomen. Bekend is reeds dat dat vrij slecht nieuws is voor de inheemse spinnensoorten. “Valse weduwen zijn van invloed op inheemse spinnensoorten doordat ze daarmee concurreren om ruimte en voedsel. Ook eten ze inheemse spinnen regelmatig op.” Nu de invasieve soort het soms ook op dwergspitsmuizen – een beschermde soort in Groot-Brittannië – voorzien heeft, kun je je natuurlijk afvragen of hun komst misschien nog problematischer is dan gedacht. “Het is onwaarschijnlijk dat ze een serieuze bedreiging vormen voor kleine roofdieren,” stelt Dunbar. “Maar nu we hebben aangetoond dat ze wel in staat zijn om op hagedissen, vleermuizen en spitsmuizen te jagen, mogen we wel verwachten dat we dit soort dingen – naarmate het aantal valse weduwen toeneemt, hun leefgebied groeit en de spinnen zich ook aan hun nieuwe prooien aanpassen – vaker gaan zien.”
Sterker nog: het gebeurt nu waarschijnlijk al veel vaker dan wetenschappers weten vermoeden. “Dit is het derde gedocumenteerde voorbeeld van een gewerveld dier dat ten prooi valt aan de valse weduwe. Het werkelijke aantal keren dat dit gebeurt, ligt waarschijnlijk nog veel hoger en dat laat wel zien dat valse weduwen zich extreem goed kunnen aanpassen (aan een nieuwe leefomgeving, red.) en heel onvoorspelbaar zijn.”
