Biobank Groningen als potentiële schat aan informatie over corona

Over het SARS-CoV-2-virus weten we steeds meer, maar ook nog heel veel niet. Een grote biobank in Groningen geeft binnenkort mogelijk de antwoorden die de wetenschap nodig heeft.

Ongeveer een miljoen Nederlanders nemen deel aan biobank-onderzoeken. In gezonde tijden al belangrijk omdat hun deelname op grote schaal goed inzicht geeft in onze gezondheid en veel data oplevert voor onderzoek. Nu, in de coronacrisis blijken de biobanken helemaal van onschatbare waarde, verklaart professor in genetica dr. Lude Franke, verbonden aan de Universiteit Groningen. “Een biobank verzamelt gedurende langere tijd lichaamsmaterialen van een groep mensen, denk aan bloed, urine, poep en haar. Daarnaast bestaan er ook bevolkingsonderzoeken, die vooral data verzamelen van grote groepen mensen, denk aan vragenlijsten, lichaams- en gezondheidsmetingen.”

Verbanden en vergelijkingen
“Lifelines (een grote biobank in Groningen, red.) is een combinatie van beide: een bevolkingsonderzoek én biobank gecombineerd en verzamelt gedurende 30 jaar van een grote groep inwoners van Noord-Nederland allerlei data en lichaamsmateriaal. In 2006 is gestart met 167.000 deelnemers uit de provincies Drenthe, Friesland en Groningen, dat is 10% van de bevolking. Nu zeker, blijkt de toegevoegde waarde. Omdat Lifelines in 2006 gestart is, heeft deze biobank al veel informatie over de gezondheid en het welzijn van noorderlingen van vóór de crisis. Daarmee kan het vergelijkingen maken voor, tijdens en na deze situatie. Zowel over hun fysieke gezondheid als over de impact die zo’n crisis heeft op het welzijn en welbevinden van mensen. Daarnaast is uit het bloed van een grote groep Lifelines-deelnemers het DNA bepaald. Deze genetische informatie wordt nu gebruikt om te bepalen of er erfelijke factoren meespelen bij het wel of niet krijgen van COVID-19 en in welke mate die ziekte zich uit. Krijgt iemand bijvoorbeeld heftige of juist milde klachten. Dat hopen we in dit onderzoek te ontdekken.”

Corona-vragenlijsten
Om zoveel mogelijk informatie en achtergronden te verzamelen krijgen de deelnemers nu extra vragenlijsten gemaild met betrekking tot corona en de verschijnselen van het virus. Franke benadrukt dat het belangrijk is dat hiervoor geen specifieke doelgroepen worden getarget. “De komende periode wordt er wekelijks een corona-vragenlijst gestuurd naar alle volwassen Lifelines-deelnemers waar een e-mailadres van bekend is, 135.000 deelnemers zijn hiermee inmiddels bezig. Onze biobank is bij uitstek opgezet als een breed bevolkingsonderzoek, een dwarsdoorsnede van de bevolking, zonder daarbij de deelnemers te selecteren op bepaalde eigenschappen. Net als in de rest van de bevolking zijn Lifelines-deelnemers dus dik, dun, ziek, gezond, oud of jong. Sommigen roken, anderen eten dagelijks fruit, weer anderen zijn heel sportief, sommigen kampen met depressies anderen met armoede. Dit is de enige manier om oorzaak en gevolg bij het ontstaan en verloop van ziekten goed te kunnen ontwarren.”

“We gaan er van uit dat heel veel verschillende factoren (genen, fysieke en mentale gezondheid, levensstijl) mogelijk van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling en gevolgen van COVID-19”

“In lijn met onze opzet van een bevolkingsonderzoek benaderen wij ook voor het ‘Lifelines Corona Onderzoek’ juist géén specifieke doelgroep. We gaan er van uit dat heel veel verschillende factoren (genen, fysieke en mentale gezondheid, levensstijl) mogelijk van invloed kunnen zijn op de ontwikkeling en gevolgen van COVID-19.“

Grootste
De Groningse biobank is niet de enige in Nederland, maar wel de grootste. Samenwerking met de overige biobanken is dan ook zeer belangrijk volgens Franke. “Ja, we werken uitgebreid samen met bijvoorbeeld de grote biobanken Rotterdam Studie ERGO / GenerationR en het Nederlandse Tweeling Register (NTR). Daarnaast zijn alle biobanken verenigd in BBMRI, die ook een zeer belangrijke rol speelt in het realiseren van een gedeelde research infrastructuur tezamen met Health-RI, onderzoeksinstituten op het gebied van gezondheid.”

Inzicht corona-epidemie
De vraag is, wat er met alle gegevens en ingevulde lijsten van de deelnemers precies gaat gebeuren. Worden die alleen opgeslagen of zullen er ook acties uit voortvloeien? Franke ziet het beide gebeuren. “We gaan proberen hier inzichten uit te halen die voor Lifelines-deelnemers en de Nederlandse samenleving zo waardevol mogelijk zijn met als doel om de corona-epidemie in de breedste zin van het woord beter te begrijpen en zo mogelijk ook bij te dragen aan wijzen waarop deze het beste kan worden bestreden. De gegevens die dit onderzoek oplevert, zijn ook relevant voor andere organisaties en zullen we ook delen, met inachtneming van privacy-regelgeving.”

Kilo’s poep in potige koelruimte
Hij vindt het uiteraard belangrijk dat er inderdaad zorgvuldig omgegaan wordt met alle gegevens en resultaten van de deelnemers. “Alle lichaamsmaterialen die Lifelines verzamelt, worden opgeslagen in de zogeheten Lifestore. Dit is een zeer geavanceerde en goed beveiligde ‘vrieskist’ ter grootte van een kleine sporthal waar de materialen bij een temperatuur van -80 graden Celsius bewaard worden. Hier liggen ruim 6 miljoen buisjes bloed en zo’n 2500 kg poep opgeslagen. De Lifestore staat ook in Groningen.”

Voor wie denkt dat het nog wel even zal duren voordat alle gegevens verwerkt zijn en de eerste conclusies getrokken, heeft Franke nieuws: “Wij denken dat we over een paar weken al de eerste bevindingen hebben!” Bevindingen die waarschijnlijk een zeer warm onthaal zullen krijgen.

Bronmateriaal

Interview prof. dr. L. H. Franke, hoogleraar Functional Genomics UMCG
Afbeelding bovenaan dit artikel: qimono (via Pixabay)

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd