In 1995 maakte de Hubble-telescoop voor het eerst een foto van de atmosfeer van een andere ster dan de zon: Betelgeuze. Deze enorme ster is op heldere avonden met het blote oog goed te zien in het sterrenbeeld Orion en onderscheidt zich met zijn rode kleur duidelijk van de andere sterren.
De beroemde Hubble-foto van Betelgeuze – ook bekend als Alpha Orionis – is deze week de ruimtefoto van de week.
De rode superster bevindt zich op ongeveer 530 lichtjaar van de aarde en is ruwweg veertien keer zo zwaar als onze zon. Astronomen verwachten dat de ster in de nabije toekomst gaat exploderen als supernova. Hoe lang dat nog gaat duren? “Gezien de massa en huidige leeftijd zal Betelgeuze in grofweg 1,5 miljoen jaar transformeren tot supernova”, zei onderzoeker Ralph Neuhäuser vorig jaar in gesprek met Scientias.nl. De kans is klein dat wij dat nog gaan meemaken.
Betelgeuze is regelmatig in het nieuws. In 2019 nam de helderheid van de rode superreus plotseling af. Stond de ster op ontploffen? Dit bleek niet zo te zijn. De grote verduistering was het resultaat van een temperatuurdaling op het oppervlak van de rode superreus. “We zijn direct getuige geweest van de vorming van zogeheten sterrenstof,” vertelt onderzoeker Miguel Montargès. De stofsluier die Betelgeuze zo eigenhandig creëerde, hield een deel van het sterlicht tegen, waardoor Betelgeuze minder helder leek.
Supernova’s zijn de grootste explosies die in de ruimte voorkomen. Ze ontstaan doordat er een verandering optreedt in de kern van een ster. Die verandering kan het resultaat zijn van twee verschillende ontwikkelingen. In het geval van Betelgeuze treden de veranderingen op, doordat de ster door zijn brandstof heen is. Zonder die bron van energie kan de ster niet meer opboksen tegen de zwaartekracht en een deel van zijn eigen massa stroomt richting die kern. Die wordt steeds zwaarder en zwaarder, tot deze ineenstort. Dat resulteert in een gigantische explosie, oftewel een supernova. De afstand tot de aarde is gelukkig groot genoeg, dus wij zullen op onze planeet geen hinder ondervinden van de supernova-explosie. Wel kunnen onze verre nakomelingen een spectaculaire vuurwerkshow verwachten!
Betelgeuze wordt steeds roder
Wist je dat Betelgeuze er in de oudheid anders uitzag? Recent onderzoek onthult dat de ster amper 2.000 jaar geleden eerder geel-oranje dan rood van kleur was. Het is opmerkelijk dat een ster in amper 2.000 jaar tijd van kleur kan veranderen. Neuhäuser: “Alleen bij een massa van zo’n veertien zonsmassa’s zou je een snelle kleurverandering in de afgelopen twee millennia mogen verwachten, dus zo kunnen we de massa preciezer vaststellen.”
Witte vlek is opvallend heet
Op de Hubble-foto is een opvallend heldere plek te zien. Deze witte vlek is honderden keren groter dan de diameter van de zon en is minimaal 2.000 graden Celsius heter dan het oppervlak van de ster.
Het is knap dat Hubble de ster zo duidelijk heeft kunnen fotograferen. De schijnbare grootte van Betelgeuze is namelijk 20.000 keer kleiner dan de volle maan. Je kunt het vergelijken met onderscheiden van de koplampen van een auto op een afstand van ongeveer 10.000 kilometer.
