Mannetjes van deze soort hebben een harige huidplooi die ze – als een mondkapje – over het onderste deel van hun gezicht kunnen leggen. Maar soms gaat ‘ie af.
Vleermuizen zijn er in vele soorten en maten. In totaal bestaan er zo’n 1300 verschillende vleermuissoorten, waarvan er zo’n 21 in Nederland zijn aangetroffen. Sommige zijn echter net wat merkwaardiger dan een ander. Want wat dacht je bijvoorbeeld van een vleermuis die over een soort natuurlijk ‘mondkapje’ beschikt? En die gaat alleen af bij hele bijzondere aangelegenheden.
Mondkapje
We hebben het over de vleermuissoort Centurio senex. Dit is een vleermuis met een gerimpeld gezicht die voorkomt in Mexico, Midden-Amerika en in het noorden van Zuid-Amerika. Deze soort is seksueel dimorf, wat betekent dat mannetjes en vrouwtjes er net even wat anders uitzien. En de mannetjes, die hebben wel een heel uniek kenmerk. Volwassen mannetjes beschikken namelijk over een soort harige huidplooi onder de kin waarmee de vleermuis het onderste deel van zijn gezicht kan bedekken, net als een mondkapje.
Veel weten we echter nog niet over Centurio senex. Dat komt omdat deze vleermuissoort zelden wordt gezien. Totdat twee natuurgidsen een nachtwandeling maakten in de stad San Ramon in Costa Rica. Aan enkele laaghangende takken in de buurt van een wandelpad zagen ze ineens verschillende ‘lelijke’ vleermuizen hangen. En na een grondige inspectie bleek het te gaan om de zeldzame Centurio senex. “We hadden nooit gedacht dat we deze vleermuizen in San Ramon zouden zien’,” zegt onderzoeker Marco Tschapka. “hun bereik strekt zich uit van Mexico tot Colombia en Venezuela, maar we vangen ze bijna nooit in onze netten.”
Pronken
De vleermuizen zaten dicht bij elkaar in een relatief klein gebied, hangend aan bomen en struiken, slechts 2,35 meter boven de grond. Het waren allemaal mannetjes, gemakkelijk te herkennen aan hun ‘mondkapjes’. Elke avond hingen ze vanaf een uur of zes aan de takken. Tegen middernacht waren ze weer verdwenen. Wat ze aan het doen waren? Al snel vermoedde het team dat deze mannetjes aan het pronken waren voor een vrouwelijk publiek. Om dit beter te gaan begrijpen, legden de onderzoekers het gedrag van de vleermuizen vast met een draagbare, infraroodgevoelige videocamera en maakten geluidsopnames met een microfoon.
Vertoning
De onderzoekers kwamen tot een interessante ontdekking. Want de mannetjes die hun mondkapjes over hun gezicht hadden getrokken, brachten het grootste deel van hun tijd vrij rustig door, terwijl ze met hun vleugelpunten draaiden en en ultrasone geluiden maakten. Maar wanneer een andere vleermuis naderde, raakte een mannetje wel erg opgewonden. Hij begon zijn vleugels tegen elkaar te slaan en beëindigde uiteindelijk zijn vertoning door zijn lichaam naar voren, richting de bezoeker, te duwen terwijl hij een luid en hoorbaar fluitje uitbracht (luister hier!).
Paring
Deze ‘paringsdans’ van de mannelijke vleermuis viel in de smaak. “Een vrouwtje kon deze verleidelijke lokroep van één van de gemaskerde zangers duidelijk niet langer weerstaan,” vertelt Tschapka. “Ze voegde zich bij het neergestreken mannetje en al snel wijdden ze zich aan privézaken. En dit bevestigde ons vermoeden dat de mannetjes alleen maar op die plek aanwezig waren om vrouwtjes te lokken.”
Functie
Wat echter opviel, was dat de mannetjes hun mondkapje vlak voor de paring lieten zakken, toen enthousiast begonnen te zingen om het mondkapje na het paren meteen weer op te zetten. Maar wat de precieze functie van dit mondkapje is? Dat is nog volstrekt onduidelijk. Misschien biedt deze huidplooi een soort bescherming, of stoot een onweerstaanbaar parfum uit dat vrouwtjes aantrekt. Om daar achter te komen, zouden de hofmakende mannetjes gevangen moeten worden terwijl ze zich verzamelen. De onderzoekers besloten dat niet doen, uit angst om de dieren weg te jagen. Wel wisten ze de vleermuizen gedurende een periode van zes weken gade te slaan.
De onderzoekers beschikken nu echter over meer vragen dan antwoorden. Zo weten ze bijvoorbeeld nog steeds niet zeker of de bezoekende vleermuizen wel echt vrouwtjes waren. De onderzoekers hopen dan ook door middel van toekomstig onderzoek leemtes in de kennis over het gedrag van één van de meest iconische vleermuizen op te vullen. Ze stellen bijvoorbeeld voor om de eigenaardige vertoning van de Centurio senex met behulp van een hogesnelheidscamera vast te leggen om zo het gedrag van de vliegensvlugge vleermuizen beter in beeld te krijgen. Toch zien ze de huidige waarnemingen niet als een verlies. “Het was een ongelofelijke gelukkige ontmoeting met deze zelden waargenomen ‘gemaskerde verleiders,” besluit Tschapka.
