Oud DNA licht een tipje van de sluier op.
Bij het horen van de naam ‘Avaren’ gaat er mogelijk niet gelijk een belletje rinkelen. Maar toch moet je deze Europese supermacht niet onderschatten. In de jaren 560 vestigden de Avaren een rijk dat meer dan 200 jaar standhield, gecentreerd op de Pannonische Vlakte, gelegen in centraal/zuidoost Europa. Over hun oorsprong en herkomst is volop gedebatteerd. Een nieuwe studie werpt nu nieuw licht op het 1400 jaar oude mysterie over de genetische oorsprong van dit eens zo machtige volk.
De Avaren
Ondanks veel wetenschappelijk debat, is het oorspronkelijke thuisland en herkomst van de Avaren onduidelijk gebleven. De Avaren zijn voornamelijk bekend uit historische bronnen van hun vijand, de Byzantijnen, die zich na hun plotselinge verschijning in Europa afvroegen waar toch die angstaanjagende Avaren-krijgers vandaan kwamen. Waren ze afkomstig uit het Rouran-rijk in de Mongoolse steppe, dat net was verwoest door de Turken, of moet je de Turken geloven die dat sterk betwisten?
Oorsprong
Historici hebben zich afgevraagd of de Avaren een goed georganiseerde migrantengroep was of een gemêleerde bende voortvluchtigen. Archeologisch onderzoek heeft echter wel veel parallellen ontdekt tussen de Pannonische Vlakte en Euraziatische nomadische artefacten – denk aan wapens, schepen, en paardentuig. We weten ook dat de Avaren de stijgbeugels (die gebruikt worden om een paard te bestijgen en de voeten van de ruiter ondersteunen tijdens het rijden) in Europa hebben geïntroduceerd. Toch zijn wetenschappers er nog niet in geslaagd hun oorsprong in de uitgestrekte Euraziatische steppen te achterhalen.
Studie
In een nieuwe studie deden onderzoekers wederom een verwoede poging. Ditmaal bogen ze zich over oud DNA. Zo werden er onder andere Avaren-graven bestudeerd en analyseerden de onderzoekers opgegraven lichamen uit de Pannonische Vlakte daterend van vóór en tijdens het Avaren-tijdperk. “We behandelen een vraag die al meer dan 1400 jaar een mysterie is,” zegt Johannes Krause. “Wie waren de Avaren; de mysterieuze oprichters van een rijk dat Constantinopel bijna verpletterde en meer dan 200 jaar regeerde over het hedendaagse Hongarije, Roemenië, Slowakije, Oostenrijk, Kroatië en Servië?”
De Avaren hebben geen schriftelijke bronnen achtergelaten. En dus verschaft deze eerste, genoombrede studie interessante aanwijzingen over hun oorsprong. Zo blijkt dat de Avaren in slechts een paar jaar tijd meer dan 5000 kilometer aflegden van Mongolië tot de Kaukasus. “Na nog eens tien jaar vestigden ze zich vervolgens in wat nu Hongarije is,” vertelt onderzoeker Choongwon Jeong. Een behoorlijk knappe prestatie. “Dit is de snelste langeafstandsmigratie bekend in de menselijke geschiedenis,” aldus Jeong.
Noordoost-Azië
De bevindingen duiden erop dat de Avaren afkomstig zijn uit Noordoost-Azië en in verband kunnen worden gebracht met de val van het Rouran-rijk – een confederatie van nomadische stammen aan de noordelijke grenzen van China. “We zien echter ook een 20 tot 30 procent niet lokale afkomst,” legt onderzoeker Guido Gnecchi-Ruscone uit. “Dit kan worden geassocieerd met de Noord-Kaukasus en de West-Aziatische steppe, wat zou kunnen wijzen op verdere migratie. De Oost-Aziatische afkomst wordt gevonden bij personen afkomstig van verschillende locaties in het kerngebied, gelegen tussen de rivieren Donau en Tisza in het hedendaagse Midden-Hongarije. Buiten het primaire vestigingsgebied vinden we echter ook veel vermengingen.
Al met al lichten de onderzoekers met hun studie een tipje van de sluier op over de oorsprong van de Avaren. “Deze opwindende resultaten bevestigen de potentie van de samenwerking tussen genetici, archeologen, historici en antropologen om meer over de migratieperiode in het eerste millennium na Christus te ontraadselen,” besluiten de onderzoekers.