Niet alleen bloemen gaan eerder bloeien doordat het warmer wordt, ook de bijen zijn in de war. Een warmer voorjaar zorgt ervoor dat ze eerder uit hun winterslaap komen. En dat brengt de bestuiving van bepaalde gewassen, zoals appels en peren, in gevaar.
Het voorjaar begint steeds vroeger. Waarschijnlijk is het aan het eind van de eeuw 25 dagen eerder lente dan nu. Dat heeft bijvoorbeeld gevolgen voor het moment waarop vogels hun eieren leggen. Ook krijgen ze minder jongen, schreven we onlangs nog. Maar zij zijn dus niet de enigen die het moeilijk hebben. Bijen raken er eveneens door beïnvloed. Sterker nog, bij elke graad extra opwarming komen ze gemiddeld 6,5 dag eerder uit hun nest, bijna een week verschil dus.
Niet genoeg voedsel
Daardoor kan het gebeuren dat ze niet meer synchroon lopen met de planten waar ze van afhankelijk zijn en er dus minder voedsel voor hen is. Het ontbreekt hen dan mogelijk aan energie om gewassen effectief te bestuiven of ze missen het bloesemseizoen compleet.
Hoofdonderzoeker Chris Wyver van de Britse University of Reading legt uit: “Stijgende temperaturen maken het leven voor bijen zwaarder. Als het warmer wordt, ontwaken ze eerder uit hun winterslaap, maar dan is er mogelijk nog niet genoeg voedsel beschikbaar om hen van energie te voorzien als ze beginnen rond te zoemen.”
Om te overleven is het cruciaal dat het einde van hun winterslaap overeenkomt met de periode waarin planten gaan bloeien. “Bijen hebben stuifmeel en nectar nodig om te overleven en nageslacht te produceren. Een mismatch met het bloeiseizoen betekent dat bijen niet effectief kunnen bestuiven.”
Boeren hebben bijen nodig
Dat is niet alleen vervelend voor bijen, maar ook voor boeren. “Minder natuurlijke bestuiving kan ertoe leiden dat boeren gefokte honingbijen moeten gebruiken, wat duurder is. Die hogere prijs wordt weer doorberekend aan de consument. Wij krijgen dan nog duurdere appels, peren en groenten in de supermarkt”, klinkt het. De onderzoeker maakt daarmee haarfijn duidelijk dat dit soort neveneffecten van de opwarming niet alleen ‘jammer zijn voor de diertjes’ maar ook grote gevolgen kunnen hebben voor (de portemonnee van) mensen.
De Britse wetenschappers hebben maar liefst 88 verschillende bijensoorten bestudeerd over een periode van veertig jaar. Ze hebben 350.000 individuele opnames gebruikt die aantoonden dat de datum waarop de bijen tevoorschijn komen, steeds verder naar voren schuift naar mate de temperatuur omhooggaat.
Steeds warmer en natter
Er zijn wel verschillen: sommige bijen komen eerder uit hun winterslaap dan anderen, doordat verschillende soorten anders reageren op de hogere temperaturen. Maar gemiddeld ontwaken de 88 onderzochte soorten vier dagen eerder per decennium.
En die ontwikkeling zet zich hoogstwaarschijnlijk door. Britse winters worden tussen de 1 en 4,5 graad warmer en 30 procent natter tegen 2070, waardoor de lente steeds vroeger begint en bijen dus steeds eerder in het jaar actief worden.
Dit zal een groot effect hebben op planten die afhankelijk zijn van bestuiving, zoals appelbomen, die waarschijnlijk nog niet klaar zijn om te gaan bloeien op het moment dat de winterslaap van de bijen eindigt.
Het Britse volk helpt
Dit is iets wat vóór de opwarming op natuurlijke wijze perfect verliep en nu helemaal uit het lood raakt. Maar dat komt niet alleen door de bijen, klimaatverandering heeft ook impact op het moment dat de bloesem van gewassen gaat bloeien. Het is belangrijk om daar meer inzicht in te krijgen, aldus de onderzoekers. In het Verenigd Koninkrijk is daarom een project gestart dat mensen vraagt om te rapporteren wanneer fruitbomen in hun omgeving in bloei staan. Er zijn al meer dan 6500 mensen die meewerken. Daardoor krijgen ze langzaam beter door hoe groot de gevolgen van klimaatverandering zijn voor gewassen en dus voor de menselijke voedselvoorziening.
