Steeds meer jongeren zijn verslingerd aan hun smartphone. Steeds meer ouderen maken zich zorgen over wat dat doet met hun psychische gezondheid. Een nieuwe Amerikaanse studie zal hen niet geruststellen.
De onderzoekers volgden ruim 4200 kinderen tussen de 10 en 14 jaar oud en ontdekten dat bijna een derde van hen in die periode steeds verslaafder raakte aan sociale media of hun mobiele telefoon. Zulke ‘addictieve gebruikspatronen’ blijken bijzonder ongezond: er was een sterke link met mentale gezondheidsproblemen en zelfs suïcidale gedachten. Daarbij maakte het niet uit hoeveel tijd de jongeren in totaal achter een scherm doorbrachten.
“Wat ons het meest verraste, was dat totale schermtijd niet gelinkt was aan suïcidale gedachten of psychische gezondheidsproblemen, maar verslavende gebruikspatronen wel sterk verband hielden met uitkomsten gerelateerd aan suïcide”, zegt onderzoeker Yunyu Xiao van Weill Cornell Medicine tegen Scientias.nl. “Dit laat zien dat het soort gebruik en niet alleen de hoeveelheid tijd echt belangrijk is.”
Wat is verslavend schermgebruik?
Het gaat in deze studie dus niet om simpelweg ‘te veel’ op je telefoon zitten, maar om verslavend schermgebruik. Dit houdt in dat iemand zijn gebruik niet goed meer onder controle heeft. Jongeren die in de risicogroep vielen, rapporteerden bijvoorbeeld dat ze zich angstig of prikkelbaar voelden als ze niet online waren of moeite hadden om te stoppen, zelfs als ze dat wilden. Ook school, sociale relaties of dagelijkse verantwoordelijkheden leden eronder.
De onderzoekers maakten gebruik van gevalideerde vragenlijsten om dit gedrag te meten. Daarbij werd gekeken hoe het gebruik zich over meerdere jaren ontwikkelde. Dat maakt de studie ook sterk: het gaat niet om een momentopname, maar om een zogenoemd ‘verslavend gebruikstraject’.
Zorgwekkende cijfers
Uit het onderzoek blijkt dat 31,3 procent van de jongeren langzaam steeds verslaafder raakte aan sociale media en 24,6 procent steeds minder goed zonder mobiele telefoon kon. Bij gamen was het resultaat twee ledig: een deel raakte verslaafd en een deel niet.
De onderzoekers volgden kinderen over een periode van vier jaar. Veel jongeren begonnen met normaal gebruik, maar belandden gaandeweg in steeds dwangmatiger gedrag. De uitkomsten zijn zorgelijk: jongeren die verslaafd waren of dreigden te raken hadden veel meer kans op suïcidale gedachten dan jongeren die veel minder afhankelijk waren van hun telefoon.
“Ja, de connectie is opvallend”, zegt de onderzoeker. “In onze studie van meer dan 4200 adolescenten vonden we dat kinderen met een hoog of toenemend patroon van verslaving twee tot drie keer meer kans hadden om suïcidale gedachten of gedragingen te rapporteren dan degenen met laag of stabiel gebruik.”
Ook hadden deze jongeren meer internaliserende symptomen, zoals depressie en angst, én externaliserende symptomen, zoals impulsief of agressief gedrag. “Dit betekent dat voor veel jongeren, vooral in de vroege adolescentie, schermgebruik dat dwangmatig of emotioneel overweldigend wordt, een waarschuwingssignaal kan zijn voor serieuze mentale gezondheidsproblemen”, aldus de onderzoeker. “Het vertelt ons ook dat het monitoren van digitaal gedrag, meer dan alleen het aantal uur, cruciaal is voor vroege risicodetectie.”
Tussen de regels door kijken
Omdat het niet altijd duidelijk is wanneer schermgebruik problematisch wordt, pleiten de onderzoekers voor meer aandacht voor het hoe en waarom van het telefoongebruik.
“Verslavend gebruik gaat niet alleen over lang op een scherm zitten. Het gaat erom hoe dat gebruik interfereert met het dagelijks leven en het emotioneel welzijn”, legt de onderzoeker uit.
Gebruik dat richting verslaving gaat, herken je doordat een kind bijvoorbeeld gestrest wordt van offline zijn, blijft scrollen terwijl het wil stoppen of schoolwerk en vriendschappen laat versloffen.
Kansen voor preventie
De studie biedt ook hoop: de patronen die met verhoogd risico samenhangen, zijn te herkennen en dus mogelijk ook te ondervangen. “Verslavende gebruikspatronen ontstaan vaak tussen de 10 en 14 jaar en veel jongeren schuiven in de loop van de tijd richting hoog risico”, aldus de onderzoeker. “Als scholen en kinderartsen korte, herhaalde screenings inzetten die zich richten op verslavend gedrag kunnen ze beginnende problemen vroeg signaleren, vooral bij jongeren die er verder normaal uitzien.” Dat zou de weg vrijmaken voor vroeg ingrijpen, nog voordat ernstige klachten ontstaan.
Tips voor ouders en tieners
Wat kunnen tieners en ouders doen om schermgebruik gezond te houden? “De hoofdboodschap is: focus op balans en zelfbewustzijn, niet alleen op tijdslimieten.”
Voor jongeren: stel jezelf de vraag of je schermgebruik je helpt om je verbonden, creatief of ontspannen te voelen of dat het je juist angstig, afgeleid of sociaal teruggetrokken maakt.
Voor ouders: kijk niet alleen naar hoeveel uur je kind online is, maar let op tekenen van emotionele onrust als ze offline zijn, of ze moeite hebben om te stoppen of contact met echte mensen gaan vermijden. “Als die signalen er zijn, is het misschien tijd voor een ondersteunend gesprek of om hulp in te schakelen”, aldus de onderzoeker. “Hoe eerder we problematische patronen herkennen en aanpakken, hoe groter de kans dat we het psychisch welzijn op de lange termijn kunnen beschermen.”
Tot slot waarschuwen de onderzoekers voor een ‘one-size-fits-all’-benadering. “Er zijn genetische, persoonlijkheids- en omgevingsfactoren die sommige kinderen vatbaarder maken voor verslaving. We moeten ons bewust zijn van deze nuance en de interventies daarop afstemmen.”
