We zijn sinds het jaar 1500 al een duizelingwekkende 150.000 tot 260.000 soorten verloren. En als we niet oppassen, blijft het daar niet bij.
De aarde is in zijn lange geschiedenis vijf keer door een massa-extinctie getroffen. Deze werden allemaal veroorzaakt door extreme, natuurlijke fenomenen. Veel wetenschappers waarschuwen dat we nu op een zesde massale uitstervingscrisis afstevenen. Maar deze keer staan we volledig zelf aan het roer.
Ontkenning
Dat de aarde momentel afstevent op een zesde massa-extinctie is een enigszins omstreden onderwerp. Zo lijkt niet iedereen zich achter dit toch wat akelige idee te scharen. “De drastische toename van het aantal uitstervingen en de afnemende aantallen planten en dieren, zijn goed gedocumenteerd,” vertelt onderzoeker Robert Cowie. “Toch ontkennen sommigen dat dit leidt tot een massa-extinctie.”
Rode Lijst
De twijfels hierover zijn te herleiden naar de Rode Lijst van de International Union for the Conservation of Nature (IUCN). De Rode lijst geeft inzage in hoe verschillende plant- en diersoorten er momenteel voor staan. Toch geeft deze lijst een wat vertekend beeld van de werkelijkheid. “De Rode Lijst is sterk bevooroordeeld,” schrijven de onderzoekers in hun studie. “Zo vinden we bijna alle vogels en zoogdieren op de lijst, terwijl maar een klein deel van de ongewervelde dieren is opgenomen.” En dat terwijl ongewervelde dieren de overgrote meerderheid van de biodiversiteit uitmaken.
Ongewervelden
Omdat veel ongewervelden dus op de Rode lijst buiten beschouwing worden gelaten, lijkt het uitstervingspercentage wel mee te vallen. Maar niets is minder waar. “Als we ook rekening houden met het werkelijke aantal uitstervingen van ongewervelde dieren, dan blijkt dat we inderdaad getuige zijn van het begin van de zesde massale uitsterving in de geschiedenis van de aarde,” zegt Cowie. “Het opnemen van ongewervelde dieren was de sleutel om dat te bevestigen.”
Het team schat dat de aarde sinds 1500 al tussen de 7,5 en 13 procent van de twee miljoen bekende soorten op aarde zou kunnen hebben verloren. Dat komt neer op een duizelingwekkende 150.000 tot 260.000 teloorgegane soorten.
Verschillende situaties
De situatie is echter niet overal hetzelfde. Hoewel ook mariene soorten aanzienlijk worden bedreigd, is er geen bewijs dat de crisis de oceanen in dezelfde mate treft als het land. Daarnaast ziet de toekomst er voor eilandsoorten weer veel grimmiger uit dan voor continentale soorten. Ten slotte lijken planten trager uit te sterven dan landdieren.
Mensen
Wie de boosdoeners van de dreigende massa-extinctie zijn? Dat zijn wij. Door menselijke druk zoals bevolkingsgroei, vernietiging van leefgebieden, de handel in wilde dieren, vervuiling en klimaatverandering worden nu talloze soorten over de hele wereld ernstig bedreigd. Ecosystemen, variërend van koraalriffen en mangrovebossen tot oerwouden en woestijnen, zijn afhankelijk van lang ontwikkelde relaties tussen soorten om hun werking te behouden en veerkracht te tonen voor verandering. Zonder deze soorten komen ecosystemen op losse schroeven te staan waardoor het lastiger wordt om een stabiel klimaat te bewerkstelligen, zoet water te leveren, gewassen te bestuiven en de mensheid te beschermen tegen natuurrampen en ziekten.
Toch lijken sommigen ook dit idee, dat de mens aan de bakermat van de huidige massa-extinctie staat, te betwisten. “”Mensen zijn de enige soort die in staat is de biosfeer op grote schaal te manipuleren”, benadrukte Cowie. “We zijn niet zomaar een soort die evolueert in het licht van externe invloeden. Daarentegen zijn wij de enige soort die een bewuste keuze heeft met betrekking tot onze toekomst en die van de biodiversiteit op aarde.”
Maatregelen
Om de uitstervingscrisis te bestrijden, zijn er al wel verschillende succesvolle maatregelen genomen om enkele, voornamelijk charismatische dieren van de ondergang te redden. Helaas kan dit de neerwaartse trend niet keren. Niettemin is het volgens de onderzoekers essentieel om dergelijke inspanningen voort te zetten. “We moeten bovendien de biodiversiteit blijven documenteren voordat deze verdwijnt,” aldus de onderzoekers.
Volgens de onderzoekers is het belangrijk dat het behoud van bedreigde soorten wordt verheven tot een belangrijk agendapunt. Iets waar tot op heden nog te weinig gehoor aan wordt gegeven. “Het is duidelijk dat de politieke wil nog ontbreekt,” zegt Cowie. “Door de crisis te ontkennen of zelfs aan te moedigen, wordt de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van de mensheid genegeerd. En dat kan betekenen dat we recht op een zesde massa-extinctie blijven afstevenen.”
