Bevindt het antwoord op Parkinson zich in onze darmen?

In en op ons wonen piepkleine organismen die ons dagelijks helpen of hinderen. Ze zijn in de meerderheid, maar we zien ze niet. Het zijn bacteriën en als we pech hebben, helpen ze ons aan de ziekte van Parkinson.

Wellicht heb je een grootouder of ander ouder familielid dat aan Parkinson lijdt. Dat familielid is dan één van de zeven miljoen mensen die aan deze ziekte lijden. Londen heeft zeven miljoen inwoners. Stel je eens voor dat zij allen trillende handen hebben die zich vastklampen aan wandelstokken waarmee ze zich traag over de stoep voortbewegen. Dat zijn een hoop zieke mensen. En wat nog erger is: wetenschappers en dokters wereldwijd weten niet waardoor de ziekte veroorzaakt wordt. Maar in 2007 kreeg een groep onderzoekers rondom Filip Scheperjans van het Helsinki Universitair Ziekenhuis een nieuw en veelbelovend idee over waar de ziekte nu eigenlijk vandaan komt.

Ons verlegen lijf
De vraag of je gezond of ziek bent, hangt niet alleen af van je genen of je levensstijl, maar ook van de kleine organismen in je buik. Het grootste deel van de tijd gaat alles volgens plan. Dan helpen de bacteriën in je buik je met het verteren van je boterham en leven vervolgens van het deel van de boterham dat je niet af kunt breken. Toch is het niet helemaal terecht om te stellen dat deze bacteriën ‘in je wonen’. Je lichaam ziet de inhoud van je maag en darmen als een onderdeel van de buitenwereld. En ons lichaam is verlegen. Het houdt er niet van om contact te maken met vreemden. Ons lijf heeft liever dat bacteriën van buitenaf ook buitenaf blijven. Om dat te bewerkstelligen heeft ons lichaam een duidelijke grens die voorkomt dat bacteriën vanuit onze darmen (wat dus eigenlijk door ons lichaam als ‘buitenaf’ wordt gezien) de rest van ons lichaam kunnen binnendringen. Deze grens laat enkel minuscule voedselmoleculen en water door, maar geen organismen van buitenaf. In de meeste gevallen werkt deze grens uitstekend. Maar sommige mensen hebben een ‘lekkend darmstelsel’. In dat geval is de grens niet dicht genoeg en kunnen bacteriën tussen de cellen doorglippen en in je lichaam terechtkomen. Zodra een bacterie binnenkomt, zorgt je immuunsysteem ervoor dat alle alarmbellen gaan rinkelen en de binnendringer gedood wordt.

Parkinson

Parkinson is een veelvoorkomende ziekte die ook tal van bekende mensen treft. Zo leed paus Johannes Paulus II bijvoorbeeld aan Parkinson. Net als Adolf Hitler. Ook Muhammad Ali en Michael J. Fox lijden aan de ziekte.

Ziek
Zolang dit een paar keer gebeurt, is dat geen probleem. Maar als het de hele tijd door gebeurt, kan het constante gevecht tussen immuunsysteem en indringer je ziek maken. Het is vergelijkbaar met wanneer je continu gestrest bent. Na een tijdje begin je jezelf zwak te voelen, je krijgt een korter lontje en je bent snel geïrriteerd. Onze cellen reageren net zo. Ze kunnen zichzelf niet meer repareren en maken tal van fouten tijdens hun alledaagse bezigheden.

Het verkeerde eiwit doorgeven
Eén van die alledaagse bezigheden is het produceren van eiwitten. Wanneer cellen gestrest zijn, produceren ze eiwitten die niet werken. En dat leidt tot veel problemen en vaak zelfs tot de dood van de cel. Het probleem met Parkinson is dat zenuwcellen zich ook door je darmen verspreiden. Wanneer je darmstelsel ‘lekt’ en het immuunsysteem ervoor zorgt dat er continu alarmbellen rinkelen, reageren deze zenuwcellen net zoals alle andere cellen. Ze produceren een eiwit dat alpha-synucleïne wordt genoemd. Dit eiwit heeft een verkeerde vorm en vormt grote klonters in de cellen, net zolang tot het eiwit alle ruimte in de cel heeft ingenomen en de cel openbarst. Wat het extra lastig maakt, is dat alpha-synucleïne door andere zenuwcellen kan worden geannexeerd. Ze kunnen het van een dode buurcel overnemen, in de veronderstelling dat er niets mis is met het eiwit. Maar in dit geval komen de annexerende zenuwcellen van een koude kermis thuis, want ze nemen een verkeerd functionerend eiwit op. Grote zenuwverbindingen die vanuit de darmen naar het brein lopen, geven het verkeerd functionerende eiwit zo door. En wanneer genoeg zenuwcellen in het brein sterven, ontstaan de trillende handen is sprake van Parkinson.

“De verraste onderzoekers concludeerden dat Parkinson zijn oorsprong zou kunnen vinden in de darmen en via de zenuwen naar het brein reist”

Muizen
Wetenschappers ontdekten dat terwijl ze met dieren werkten die leden aan een equivalent van Parkinson. Normaal gesproken krijgen muizen een pesticide-injectie in hun brein en een maand later ontwikkelen ze symptomen die vergelijkbaar zijn met de symptomen van Parkinson-patiënten. Eén onderzoeker kwam op het idee om de pesticiden niet in het brein, maar in de darmen van de muizen te injecteren. Tot grote verrassing van de onderzoekers kregen deze muizen ook de symptomen die we associëren met Parkinson. De onderzoekers vroegen zich af of de ziekte op de één of andere manier middels de zenuwen van de darmen naar het brein reisde. Om dat te achterhalen, sneden ze de enige zenuwverbinding tussen het brein en de darmen door en injecteerden vervolgens pesticiden in de darmen van deze muizen. Er gebeurde niets: de muizen bleven gezond. De verraste onderzoekers concludeerden dat Parkinson zijn oorsprong zou kunnen vinden in de darmen en via de zenuwen naar het brein reist.

Dieet
Nu willen onderzoekers achterhalen of er een manier is om Parkinson te voorkomen of in ieder geval de symptomen beter te behandelen. Aan de Universiteit van Utrecht wordt momenteel gekeken of een speciaal dieet wellicht wonderen kan doen. Het dieet bevat vetten die hersencellen nodig hebben om nieuwe celwanden te maken. Met deze vetten werken cellen efficiënter. Ons dieet bevat normaal gesproken niet genoeg van deze vetten, zeker niet wanneer je er meer van nodig hebt, omdat je zenuwcellen aan het afsterven zijn. Uit de onderzoeken onder muizen blijkt al dat het dieet helpt om sommige symptomen van Parkinson met zo’n vijftig procent te verminderen.

Het zal naar verwachting nog jaren duren voordat dit dieet daadwerkelijk gebruikt kan worden om symptomen van Parkinson onder mensen te bestrijden. Maar er is een grote kans dat we in de toekomst vaker van dit soort ‘behandelingen’ gaan horen. Er is reeds een dieet dat helpt om de symptomen van Alzheimer te bestrijden en wie weet welke ziekten we in de toekomst nog meer het hoofd kunnen bieden door simpelweg de juiste dingen te eten.

Dit artikel is geschreven door Milena Canzler (24). Ze studeert Environmental Biology and Science Communication aan de Universiteit Utrecht en verdiepte zich eerder een jaar in de Neurowetenschappen. Ze is nog steeds geïnteresseerd in alles wat met het brein te maken heeft en vandaar dat ze voor het vak Public Science Communication with Multimedia een artikel schreef over Parkinson.

Bronmateriaal

Scheperjans, F., Aho, V., Pereira, P. A., Koskinen, K., Paulin, L., Pekkonen, E., ... & Auvinen, P. (2014). Gut microbiota are related to Parkinson's disease and clinical phenotype. Movement Disorders.
Abayomi, S. (2002). Parkinson's Disease - A Review.

Wirdefeldt, K., Adami, H. O., Cole, P., Trichopoulos, D., & Mandel, J. (2011). Epidemiology and etiology of Parkinson’s disease: a review of the evidence. European journal of epidemiology, 26(1), 1-58.
Braak, H., Del Tredici, K., Rüb, U., de Vos, R. A., Steur, E. N. J., & Braak, E. (2003). Staging of brain pathology related to sporadic Parkinson’s disease. Neurobiology of aging, 24(2), 197-211.
Wood, H. (2014). Parkinson disease: Gut reactions can changes in the intestinal microbiome provide new insights into Parkinson disease?. Nature Reviews Neurology.
Manimozhiyan Arumugam, Jeroen Raes, Eric Pelletier, Denis Le Paslier, Takuji Yamada, Daniel R. Mende, Gabriel R. Fernandes et al. Enterotypes of the human gut microbiome. Nature.
Giulia Enders, “De mooie voedselmachine – De charme van de darm”, 2014
Pharmacology group University Utrecht.
De foto bovenaan dit artikel is afkomstig van Northern Arizona University).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd