Onduidelijk blijft waarom de helderheid in korte tijd met zo’n 64% afnam.
Al een tijdje houdt één van de helderste sterren aan de nachtelijke hemel de gemoederen goed bezig. Sinds oktober vorig jaar nam de helderheid van de nabije rode superreus Betelgeuze zoals de onderhand befaamde ster heet, af. Maar wat hier precies aan ten grondslag ligt? Niemand die het weet. Het mysterieuze verhaal gaat nu verder. Want onderzoekers zijn er onlangs achtergekomen dat de helderheid van de ster opeens weer toeneemt.
De ster Betelgeuze staat op zo’n 600 lichtjaar afstand van de aarde. Desalniettemin is de ster op heldere avonden gemakkelijk te zien; hij is namelijk behoorlijk fel. Bovendien onderscheidt Betelgeuze zich duidelijk van andere sterren door de rode kleur die deze heeft. Met een leeftijd van zo’n 8 miljoen jaar is de ster piepjong (ter vergelijking: onze zon gaat al zo’n 4,5 miljard jaar mee). Hoewel de ster nog jong is, zal deze spoedig sterven, waarbij een gigantische explosie – een supernova – zal ontstaan. Naar verwachting is deze zelfs op klaarlichte dag vanaf de aarde te bewonderen. Wanneer Betelgeuze gaat ontploffen, is koffiedik kijken. Over het algemeen wordt verwacht dat het – naar astronomische begrippen – binnenkort gaat gebeuren, namelijk ergens in de komende 100.000 jaar.
Afname helderheid
Zoals gezegd nam de helderheid van de ster voor een lange tijd af. Op 7 december was de helderheid zelfs afgenomen tot een magnitude van +1.12. En halverwege februari had Betelgeuze zelfs nog maar 36% van zijn normale helderheid. Een enorme afname die zelfs met het blote oog opvalt. Nog niet eerder had Betelgeuze in de meer dan 25 jaar dat deze astronomen de ster monitorden, zo’n beperkte helderheid gehad. Dit fenomeen werd onlangs ook nog eens prachtig vastgelegd op unieke beelden van de Very Large Telescope. Er is duidelijk iets aan de hand op Betelgeuze. Maar wat?
Toename
Waar veel astronomie-liefhebbers als eerste aan dachten, was dat het de voortekenen waren van een explosie. Want Betelgeuze heeft – in ieder geval naar astronomische begrippen – niet lang meer te leven (zie kader). Astronomen verwachten dat de stervende ster voor prachtig kosmisch vuurwerk zal gaan zorgen. En dus staan velen te popelen om deze bijzondere gebeurtenis te aanschouwen. Maar of de ster echt op het punt van sterven staat, valt te betwijfelen. Want nu de helderheid van de ster weer toeneemt, moet er waarschijnlijk een andere oorzaak voor de mysterieuze afname van de helderheid zijn.
Oorzaken
Als het gaat om de oorzaak van het dimmen, zijn er twee leidende hypothesen. De eerste heeft te maken met cyclische, periodieke afnames in helderheid die samenvielen. Betelgeuze doorloopt namelijk twee cycli waarin de helderheid wel vaker afneemt. De ene cyclus duurt ongeveer 425 dagen. De andere ongeveer 6 jaar. Mogelijk kwam de sterke afname in helderheid voort uit het samenvallen van de dieptepunten in helderheid die beide cycli kenmerken. In de tweede hypothese verklaren de onderzoekers het dimmen van de ster met uitgestoten gas en stof dat momenteel tussen ons en de ster in hangt en een deel van het sterlicht maskeert. En deze stofwolk zou er weleens voor kunnen zorgen dat het lijkt alsof de helderheid van de ster afnam.
Het laatste woord over Betelgeuze is nog niet gezegd. Want op dit moment zijn veel astronomen bezig om uit te zoeken welke hypothese het bij het juiste eind heeft. Of misschien ligt er wel iets heel anders aan ten grondslag. “Er zijn nog steeds allerlei observaties nodig om de aard van dit ongekende dimmende fenomeen te begrijpen en te achterhalen wat deze ster precies gaat doen,” zo schrijven de onderzoekers in hun studie. Betelgeuze zal de komende tijd dus nog aan grondige inspecties worden onderworpen. Of astronomen het mysterie uiteindelijk gaan ontraadselen en een verlossend antwoord weten te formuleren? We gaan het zien.
