Olifanten maken graag een babbeltje met elkaar. Ze communiceren op allerlei manieren: door met hun oren te flapperen of met hun staart te zwaaien, maar het liefst laten ze een lage grom horen. Daarmee maken ze bijvoorbeeld duidelijk dat het tijd is om te gaan, blijkt uit nieuw onderzoek.
Wetenschappers van Stanford University zagen in het bekende Etoshja National Park in Namibië hoe mannetjesolifanten zich in de avond verzamelden bij een waterpoel om te drinken. Na verloop van tijd hief een oudere mannetjesolifant zijn hoofd op en liet hij met flapperende oren een diepe, lage grom horen. Het antwoord liet niet lang op zich wachten: een voor een reageerden de anderen met een sonore grom, die duidelijk maakte dat het tijd was om verder te gaan.
Niet alleen vrouwtjes
Het is voor het eerst ooit dat wetenschappers hebben aangetoond dat mannelijke olifanten een specifieke grom hebben om te laten weten dat de hele groep moet vertrekken. Het zijn meestal de sociaalste en dominantste mannetjes die de grom beginnen. Lang werd gedacht dat alleen vrouwtjesolifanten dit deden binnen hun familie.
“We waren verbaasd dat deze mannetjesolifanten, waarvan altijd werd gedacht dat ze slechts losse sociale banden hadden, zulke verfijnde vocale coördinatie gebruiken om in actie te komen”, zegt hoofdonderzoeker Caitlin O’Connell-Rodwell van Stanford. “Deze oproepen laten ons zien dat er veel meer gebeurt door hun vocale communicatie dan eerder bekend was.”
Let’s go!
De onderzoeker nam voor het eerst de ‘Let’s go’-grom op in 2004 toen ze ’s nachts de savanne introk om te leren hoe olifantengeluid zich door de grond verplaatst. “Ik was zo enthousiast toen ik het vastlegde”, herinnert ze zich. “Ik vond het geweldig dat deze mannetjes net als vrouwtjes complexe stemgeluiden gebruikten.”
Van 2005 tot 2017 verzamelden de onderzoekers gegevens bij de Mushara-waterpoel in Namibië. Ze gebruikten in de grond begraven microfoons en nachtzichtcamera’s, om de infrasone geluiden, die onhoorbaar zijn voor het menselijk oor, en het gedrag van mannelijke olifanten vast te leggen. Ze noteerden bijvoorbeeld welke olifanten begonnen met grommen, hoe de anderen reageerden en welke volgorde van gebaren en geluiden leidde tot het vertrek van de hele groep.
Geleerd van hun moeder
De grommen die duidelijk maakten dat het tijd was om te vertrekken leken erg veel op het gegrom van vrouwtjes als het tijd was om te gaan. Vermoedelijk leerden de mannetjes dit gedrag dus toen ze klein waren van hun moeder.
“Ze zijn opgegroeid in een familie waar alle vrouwelijke leiders dit ritueel uitvoerden”, verklaart O’Connell-Rodwell. “We denken dat naarmate ze volwassen worden en hun eigen groepen vormen, ze dit aangeleerde gedrag aanpassen en gebruiken om met andere mannetjes te communiceren.”
Keten van geluid
Bij zowel mannelijke als vrouwelijke olifanten wordt de oproep van de initiatiefnemer gevolgd door de grom van de volgende olifant. Elke olifant wacht tot de oproep van zijn voorganger bijna is voltooid voordat hij zijn eigen stem laat horen. Zo ontstaat een harmonieus patroon. “Het is heel erg gesynchroniseerd en ritueel van aard. Wanneer de een de hoogte ingaat, gaat de ander omlaag, en ze coördineren het geluid”, legt de onderzoeker uit.
Deze studie volgt op een ander onderzoek, waar we al over schreven, dat aantoonde dat wilde olifanten unieke namen voor elkaar hebben. Dit wijst op het gebruik van zelfstandige naamwoorden in hun communicatie. “In onze studie tonen we aan dat olifanten werkwoorden gebruiken in de vorm van deze ‘laten we gaan’-grom. Als ze zelfstandige naamwoorden en werkwoorden samen gebruiken, is dat taal”, vertelt O’Connell-Rodwell.
Oude wijze mentor
Wat de onderzoekers ook ontdekten is dat sommige dominante mannetjes een soort mentorrol op zich nemen binnen hun sociale groep. Ze helpen om de cohesie onderling te versterken en de stabiliteit te bewaren. “Deze olifanten nemen mentortaken op zich. Ze zijn bezorgd om de jonge mannetjes, die van alles willen en altijd behoefte hebben aan fysiek contact. De oudere mannetjes zijn bereid om hen onder hun hoede te nemen, hen te begeleiden, middelen met hen te delen en hun emotionele ups en downs te tolereren.”
In landen waar jacht is toegestaan, moet men dan ook extra voorzichtig zijn met de oudere, socialere mannetjesolifanten, omdat hun dood de sociale structuren binnen de groep kan verstoren. “Onze bevindingen benadrukken niet alleen de complexiteit en rijkdom van het sociale leven van mannetjesolifanten, ze laten ook zien hoe de olifanten stemgeluiden gebruiken in rituelen en voor de coördinatie, en ze brengen ons echt dichter bij het idee van een olifantentaal”, zegt de onderzoeker tot besluit.
