Mogelijk heb je weleens gehoord van de Blue Zones: regio’s op de wereld waar relatief heel veel mensen de honderd halen. Een Britse wetenschapper stelt nu dat het mysterie van deze centenarians een stuk minder bijzonder is dan gedacht.
Volgens Saul Justin Newman, een onderzoeker aan het Centre for Longitudinal Studies van University College London, zijn veel van deze heel oude mensen helemaal niet zo oud, maar allang overleden.
Rond de Blue Zones is een hele lifestyle-industrie ontstaan, inclusief zelfhulpboeken, apps, supplementen en documentaires. Iedereen wil immers weten wat het geheim is van deze oudste mensen ter wereld. Vaak komt het neer op een combinatie van een gezond dieet en voldoende lichaamsbeweging. Maar de conclusie van Newman is eigenlijk: de Blue Zones bestaan helemaal niet. Aan persbureau AFP vertelt hij dat de meeste gegevens over extreme ouderdom van “schokkend slechte kwaliteit” zijn.
Arme gebieden
Het onderzoek van Newman, dat momenteel wordt beoordeeld door vakgenoten, richtte zich op gegevens over honderdjarigen en superhonderdjarigen (mensen die respectievelijk 100 en 110 jaar of ouder worden) in de Verenigde Staten, Italië, Engeland, Frankrijk en Japan. In tegenstelling tot wat je verwacht, ontdekte Newman dat superhonderdjarigen vaak afkomstig zijn uit gebieden met een slechte gezondheidszorg, veel armoede en een gebrekkige gemeentelijke administratie.
Het echte geheim voor een extreem lang leven is volgens Newman dan ook: “Verhuis naar een plek waar geboorteaktes zeldzaam zijn, leer je kinderen pensioenfraude en begin te liegen.” Deze uitspraak deed Newman toen hij in september een Ig Nobelprijs won, een humoristische versie van de Nobelprijs.
Dertig jaar extra pensioen
Goed voorbeeld is Sogen Kato, die ooit werd beschouwd als de oudste levende persoon van Japan. In 2010 werden zijn gemummificeerde resten gevonden, en bleek dat hij al sinds 1978 dood was. Zijn familie werd gearresteerd omdat ze meer dan drie decennia lang zijn pensioen hadden geïnd. Hierop startte de Japanse overheid een onderzoek, waaruit bleek dat 82 procent van de vermeende honderdjarigen – zo’n 230.000 mensen – als vermist of overleden werd geregistreerd. “Hun papieren zijn in orde, maar ze zijn gewoon dood”, aldus Newman.
Dit illustreert volgens hem een belangrijk probleem: het verifiëren van leeftijden in dit onderzoeksveld vereist het zeker drie keer controleren van hele oude documenten, die mogelijk al vanaf het begin niet kloppen.
De onzin van de Blue Zones
De Blue Zones zijn regio’s waarvan wordt beweerd dat mensen er buitengewoon lang en gezond leven. De term werd in 2004 geïntroduceerd door onderzoekers die verwezen naar Sardinië. Een jaar later voegde National Geographic-journalist Dan Buettner het Japanse Okinawa en de Californische stad Loma Linda toe. Buettner gaf echter in oktober toe aan de New York Times dat hij Loma Linda alleen had opgenomen omdat zijn redacteur zei: “Je moet een Amerikaanse blue zone vinden.”
Later breidde Buettner, samen met demografen, de Blue Zones uit met het schiereiland Nicoya in Costa Rica en het Griekse eiland Ikaria. Maar net als in Japan zijn door overheidsgegevens later twijfels ontstaan over de nauwkeurigheid van ouderdomsclaims in deze gebieden. In Costa Rica toonde een onderzoek uit 2008 aan dat 42 procent van de honderdjarigen eerder in een volkstelling over hun leeftijd had gelogen. Voor Griekenland bleek uit gegevens uit 2012 dat 72 procent van de honderdjarigen overleden of verzonnen was. “Ze leven alleen op de dag dat het pensioen wordt uitgekeerd”, klinkt Newman cynisch.
Kritiek op Newman
Maar die Blue Zones zijn niet zomaar uit de lucht komen vallen: er is allerlei onderzoek naar gedaan. Prominente Blue Zone-onderzoekers hebben eerder dit jaar dan ook een stuk gepubliceerd, waarin ze Newmans werk “ethisch en academisch onverantwoord” noemen. Ze beschuldigden hem ervan grotere regio’s van Japan en Sardinië te onderzoeken, terwijl de Blue Zones juist kleinere gebieden zijn. De demografen benadrukten dat zij de leeftijden van superhonderdjarigen in Blue Zones “met uiterste zorgvuldigheid” hebben gevalideerd door historische registers en documenten uit de 19de eeuw dubbel te controleren.
Newman stelde echter dat dit zijn punt bevestigt. “Als je begint met een geboorteakte die fout is, wordt die fout gekopieerd naar alle andere documenten, en krijg je perfect consistente, maar volledig verkeerde gegevens.” De enige oplossing voor deze puinhoop is volgens Newman het fysiek meten van de leeftijd van mensen.
De methylatieklok
Steve Horvath, een verouderingsonderzoeker aan de Universiteit van Californië, vertelde AFP dat hij een nieuwe techniek heeft ontwikkeld, die de methylatieklok wordt genoemd, “speciaal om claims over uitzonderlijke ouderdom te valideren”. Deze klok kan fraude detecteren, bijvoorbeeld als een kind de identiteit van een overleden ouder overneemt, maar kan nog geen onderscheid maken tussen iemand van 115 en 120 jaar oud. Horvath heeft aangeboden om een DNA-monster te testen van Jeanne Calment, de Franse vrouw die in 1997 op 122-jarige leeftijd overleed en geldt als de oudste mens ter wereld. Volgens Horvath is Newmans analyse “rigoureus en overtuigend”, maar hij voegde eraan toe dat sommige Blue Zones ook door serieuze wetenschappers worden bestudeerd. “Ik vermoed dat beide meningen enige waarheid bevatten”, concludeert hij.
Het laatste woord is er dus nog niet over gezegd, maar het lijkt er sterk op dat de Blue Zones geen wonderbaarlijke regio’s zijn waar mensen op mysterieuze wijze stokoud worden. Wat dan wel het geheim is van een lang leven? Newman komt met een saai maar simpel advies: “Luister naar je huisarts, doe wat aan lichaamsbeweging, drink niet, rook niet, dat is alles.”
