Hij gaat de boeken in als een uomo universale en leek werkelijk op alle vakgebieden te excelleren. Da Vinci’s vakkundigheid is ook vandaag de dag – bijna vijfhonderd jaar later – nog wereldberoemd. Maar daar blijft het niet bij: rondom zo’n genie vormen zich als vanzelfsprekend al snel controversiële verhalen die hem stuk voor stuk nog interessanter maken dan hij al is.
Da Vinci was een grootse kunstenaar. Hij bracht indrukwekkende kunstwerken voort. Denk aan de Mona Lisa. Of Het Laatste Avondmaal. En wat te denken van de norm voor perfectie: de Man van Vitruvius.
Buitenechtelijk kind
De uomo universale werd in 1452 geboren. Hij was een buitenechtelijk kind en zou voornamelijk door zijn grootouders zijn opgevoed. De vader van Da Vinci kwam uit een familie met notarissen en was zeer vermogend. Over de moeder van Da Vinci is weinig bekend. Het kan een arm meisje zijn geweest. Maar mogelijk kwam ze zelf ook uit een zeer invloedrijke familie. Het feit dat Da Vinci niet uit een huwelijk was voortgekomen, heeft hem ongetwijfeld gehinderd. Zo volgde hij geen hoogstaande opleiding, maar ging hij in de leer bij de schilder Andrea del Verrocchio. Deze herkende het talent van Da Vinci al spoedig en leerde de jongen alles over schilderen, beeldhouwen en andere belangrijke zaken waarvan een kunstenaar op de hoogte diende te zijn.
Enorm talent
Da Vinci ontwikkelde zich razendsnel en streefde zijn meester al spoedig voorbij. Dat leverde een prachtige anekdote op: Verrocchio zou daarna nooit meer een penseel ter hand hebben genomen. Hij was verontwaardigd dat zo’n jong ventje als Da Vinci de kleuren reeds beter begreep dan hijzelf ooit gedaan had. Of de anekdote klopt, is twijfelachtig, maar de strekking ervan is veelzeggend: Da Vinci was een geval apart.
Kerk
Opdrachtgevers lieten dan ook niet lang op zich wachten. Vaak waren het invloedrijke mannen die Da Vinci de opdracht gaven om gebeurtenissen of mensen te vereeuwigen. Maar ook de kerk was een grote afnemer. En dat was geen vanzelfsprekende stap voor de paus; er waren namelijk wel minder controversiële mannen te vinden. Da Vinci was al eens beschuldigd van homoseksualiteit; een strafbaar feit in die tijd. Daarnaast hield de kunstenaar zich ook bezig met het ontleden van lichamen. De kerk moest daar niets van hebben. Snijden in dode mensen was oneerbiedig. Tegelijkertijd maakten de anatomische studies van Da Vinci de kunstenaar wel tot één van de besten in zijn vak. Hij kon het menselijk lichaam zeer realistisch vormgeven, doordat hij wist hoe en waar de spieren en de botten liepen.
Da Vinci was een echte kunstenaar, maar ook een wetenschapper. In de aantekeningen van Da Vinci stonden belangrijke wetenschappelijke conclusies. Zo stelt hij dat de zon stilstaat. Daarmee lijkt hij het heliocentrisch wereldbeeld (toen nog een doorn in het oog van de kerk) te bevestigen.
Idee
Da Vinci deed enorm veel observaties en experimenten. Een groot deel van zijn aantekeningen zijn bewaard gebleven en geven een goed beeld van wat er allemaal in het hoofd van Da Vinci omging. En dat was een hoop: het genie bedacht van alles. Vaak bleef het bij schetsen, maar sommige ideeën werkte hij ook uit. Zo bouwde hij in 1496 een vliegtuig en probeerde ermee te vliegen. Dat mislukte.
Il Cavallo
Soms leken de vondsten van Da Vinci letterlijk te mooi om waar te zijn. Een mooi voorbeeld daarvan is Il Cavallo: schetsen voor een zeven meter hoog paard. Wetenschappers toonden onlangs aan dat het paard technisch gezien heel goed in elkaar zat en ook werkelijkheid had kunnen worden.
Lijkwade van Turijn
Dat Da Vinci in de zestiende eeuw wat stof deed opwaaien, is nog tot daaraan toe. Maar ook anno 2010 laat de kunstenaar nog van zich horen. Zelfs als we het wereldberoemde boek de Da Vinci Code even buiten beschouwing houden. Zo haalde hij onlangs nog de kranten toen uit onderzoek bleek dat Da Vinci mogelijk de maker van de Lijkwade van Turijn is. Op de lijkwade is heel vaag een gezicht te zien. Uit analyses blijkt dat dit mogelijk het gezicht van Da Vinci is. De kunstenaar zou zijn gezicht op het kleed vereeuwigd hebben door gebruik te maken van een beeld van zijn gezicht en een camera obscura. Dat Da Vinci zo’n stunt kon uithalen, staat buiten kijf. “Hij wist genoeg over anatomie en de structuur van het lichaam,” vertelt expert Larissa Tracy. “Hij wilde iets nalaten en zijn stempel op de toekomst drukken,” weet onderzoeker Lynn Picknett. “Niet omwille van de kunst of de wetenschap, maar vanwege zijn ego.” En dat is zeker gelukt: de lijkwade wordt al eeuwenlang gezien en aanbeden als de lijkwade van Christus.
De denkwijze en handelingen van Da Vinci zijn – zeker in de geest van die tijd – op zijn minst controversieel te noemen. Of Da Vinci het ook zo bedoeld heeft? Dat is twijfelachtig. Het lijkt erop dat zijn tijdgenoten de grote kunstenaar vooral niet begrepen. Da Vinci moedigde dat onbegrip verder aan door vooral lekker zijn eigen gang te gaan. En dat maakt de kunstenaar en zijn werk onsterfelijk.
