Hier en daar een rimpeltje, een net iets langer herstel na een stevige sportsessie of een avondje doorzakken, de ouderdom komt met gebreken, geleidelijke gebreken, dacht je misschien. Maar dat is helaas niet zo. Op twee momenten gaat het plots veel sneller, ontdekten onderzoekers van Stanford.
De wetenschappers schrijven in Nature hoe rond de leeftijd van 44 en van 60 jaar veel van onze moleculen en micro-organismen ineens drastisch in aantal toe- of afnemen. Tot die conclusie komen ze na bestudering van duizenden verschillende moleculen bij 108 mensen tussen de 25 en 75 jaar. Ook keken ze naar hun microbioom, oftewel het totaal aan bacteriën, virussen en schimmels dat op onze huid en in ons lichaam leeft. Deze samenstelling verandert niet geleidelijk, maar ondergaat dus halverwege onze veertiger jaren en als we begin 60 zijn een snelle verandering.
Impact op gezondheid
“We verouderen niet alleen geleidelijk door de tijd, er zijn ook enkele echt drastische veranderingen”, vertelt professor in de genetica en hoofdonderzoeker Michael Snyder van Stanford University. “Het blijkt dat midden 40 een tijd van dramatische verandering is, net als de vroege 60’er jaren. En dat geldt voor elke klasse moleculen die je bekijkt.”
Deze grote veranderingen hebben waarschijnlijk invloed op onze gezondheid. Zo vertoont het aantal moleculen gerelateerd aan hart- en vaatziekten significante verschuivingen op beide leeftijden en de moleculen die met onze immuunfunctie te maken hebben veranderen vooral bij mensen in hun vroege 60’er jaren.
Plots meer kans op ziektes
De onderzoekers werden geïnspireerd om deze moleculaire en microbiële veranderingen te onderzoeken doordat ze opmerkten dat het risico op bepaalde ziektes niet geleidelijk toeneemt met de jaren, maar bijvoorbeeld plots heel sterk als mensen in de 60 zijn. Denk aan dementie en hart- en vaatziekten.
Eerder onderzoek bij dezelfde 108 deelnemers constateerde al dat de nieren, de lever, de stofwisseling en het immuunsysteem op verschillende snelheden verouderen bij verschillende mensen. De deelnemers konden op basis daarvan in vier leeftijdscategorieën worden ingedeeld.
Schat aan data
Zij doneerden iedere paar maanden bloed en andere monsters gedurende meerdere jaren. Zo konden de onderzoekers de veranderingen volgen van vele verschillende soorten moleculen, zoals RNA, eiwitten en metabolieten, maar ook verschuivingen in het microbioom. De hoeveelheid data is spectaculair: er zijn meer dan 135.000 verschillende moleculen en microben gevolgd voor bijna 250 miljard meetpunten.
Ruim 80 procent van alle bestudeerde moleculen veranderde niet geleidelijk maar juist meer op bepaalde leeftijden. Toen de onderzoekers de moleculen met de grootste veranderingen bij elkaar namen, ontdekten ze dat de transformatie het grootst was als mensen half de 40 zijn en begin 60.
Niet de menopauze
Dat er zoveel verandert als mensen begin 60 zijn, is eigenlijk niet zo verrassend, zegt ook Snyder. De kans op veel leeftijdsgerelateerde ziektes en verouderingsverschijnselen neemt in die periode toe.
Wat wel verrassend was, is de grote verandering als mensen midden 40 zijn. De onderzoekers dachten eerst dat de menopauze of perimenopauze de verklaring was voor de veranderingen bij vrouwen, waardoor de cijfers voor de hele groep enigszins vertekend waren. Maar dat bleek niet het geval. Toen ze de groep opsplitsten naar geslacht, bleek de verschuiving net zo goed bij mannen van half de 40 plaats te vinden.
“Dit bewijst dat hoewel de menopauze of perimenopauze kan bijdragen aan de veranderingen bij vrouwen van half de 40, er waarschijnlijk ook andere, belangrijkere factoren zijn die een rol spelen bij zowel mannen als vrouwen. Het identificeren van deze factoren moet prioriteit zijn voor toekomstig onderzoek”, aldus onderzoeker Xiatao Shen.
Slechtere verwerking van cafeïne
Dit soort veranderingen in moleculen of het microbioom zeggen op zichzelf natuurlijk niet zoveel. Want wat betekent het nu voor bijvoorbeeld je gezondheid of fitheid, dat op die twee momenten de aftakeling zo hard toeslaat? Daar hebben de onderzoekers ook nog wel iets over te zeggen. Bij mensen in hun 40’er jaren waren er vooral veranderingen in het aantal moleculen dat gerelateerd is aan alcohol-, cafeïne- en lipidemetabolisme en hart- en vaatziekten, huid en spieren. Je lichaam kan dus bijvoorbeeld wijn, koffie en vet minder goed verwerken vanaf dat moment. Bij de volgende grote verandering – als mensen begin 60 waren – hadden de veranderingen betrekking op het metabolisme van koolhydraten en cafeïne, maar ook de immuunregulatie, nierfunctie en eveneens hart- en vaatziekten, huid en spieren.
Het zou goed kunnen dat sommige veranderingen met leefstijl en gedrag te maken hebben. Zo kan het slechter functioneren van het alcoholmetabolisme komen door een toename van alcoholgebruik bij veertigers, die vaak een stressvolle periode in hun leven doormaken.
Minder alcohol drinken, meer sporten
Wat de oorzaken ook zijn, het wijst op de noodzaak voor mensen om aandacht te besteden aan hun gezondheid, vooral in hun 40’er en 60’er jaren, aldus de onderzoekers. Dit kan bijvoorbeeld betekenen dat je meer gaat sporten om je hart te beschermen en spiermassa te behouden of dat je minder alcohol gaat drinken, omdat je vermogen om alcohol te metaboliseren afneemt. “Ik ben een groot voorstander van het verbeteren van je leefstijl als je nog gezond bent”, besluit Snyder.
