Belangrijke klimaatwetenschappers luiden de noodklok: AMOC stort mogelijk veel eerder in dan gedacht

’s Werelds meest vooraanstaande klimaatwetenschappers slaan alarm over het instorten van de AMOC. In een open brief waarschuwen ze dat de Atlantische oceaanstroming mogelijk veel sneller tot stilstand komt dan gedacht.

Het IPCC, het klimaatpanel van de VN, heeft het risico op het stilvallen van de Atlantic Meridional Overturning Circulation oftewel AMOC, zwaar onderschat, zo staat er in de brief die is ondertekend door 44 topwetenschappers uit de hele wereld.

De AMOC
De AMOC, waar ook de golfstroom toe behoort, maakt deel uit van een grote circulatie van oceaanstromen, waardoor zout, warm water op verschillende dieptes over de aarde wordt verplaatst. Als deze AMOC tot stilstand komt, wordt er minder hitte uitgewisseld over de hele planeet en dat heeft vooral veel impact op Europa.

De motor achter het systeem bevindt zich voor de kust van Groenland. Doordat er daar meer ijs smelt door klimaatverandering belandt er meer zoetwater in de Noord-Atlantische Oceaan, waardoor de AMOC vertraagt. Nu nog stroomt koud, diep water naar het zuiden langs Noord- en Zuid-Amerika en dan oostwaarts langs Afrika. Ondertussen beweegt zouter, warmer oceaanwater vanuit de Indische Oceaan rond het puntje van Afrika naar Florida via de Amerikaanse oostkust naar Groenland. En zo ontstaat een wereldwijde circulatie van oceaanwater. Maar doordat die Groenlandse ijskap dus in hoog tempo aan het smelten is, dreigt de AMOC tot stilstand te komen.

“Bij klimaatverandering komt ook verandering van regenpatronen kijken. En meer smeltend zee-ijs en landijs”, vertelt onderzoeker Sjoerd Groeskamp van het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee (NIOZ) aan Scientias.nl. “Dit kan allemaal het water zoeter maken. Daardoor kan de AMOC vertragen en wordt er ook weer minder zout water naar het noorden vervoerd, waardoor de stroming nog meer kan vertragen. Dus dat de AMOC verzwakt, is duidelijk. Of hij ook al in een negatieve feedbackloop zit, dat weet nog niemand. Dat kan nu al zijn, het kan binnenkort gebeuren. Hopelijk kunnen we het nog voorkomen.”

Gevaarlijk kantelpunt
Als er een kantelpunt bereikt wordt, kan het klimaat op aarde een chaos worden. “Een dergelijke verandering in de oceaancirculatie zou verwoestende en onomkeerbare gevolgen hebben, vooral voor noordelijke landen, maar ook voor andere delen van de wereld”, schrijven de wetenschappers in de brief. Denk vooral aan landen als Denemarken, IJsland, Noorwegen, Finland en Zweden, maar ook Nederland.

Een ineenstorting van de AMOC zou leiden tot een aanzienlijke afkoeling en meer extreem weer in deze landen. Maar de instortende oceaanstromingen hebben waarschijnlijk ook effect op het hele noordelijk halfrond en bedreigen de landbouw in Noordwest-Europa. Andere regio’s gaan eveneens de gevolgen voelen, waarschuwen de wetenschappers. Als de AMOC stopt, zou dit een zuidwaartse verschuiving van tropische moessonsystemen veroorzaken, met catastrofale gevolgen voor de landbouw en ecosystemen overal ter wereld. Ook zou het leiden tot een verdere zeespiegelstijging.

Zeespiegelstijging
“Er komt een extra stijging van het zeeniveau tot een meter, bovenop alle andere zeenspiegelstijging. Vooral in Noord-Europa neemt de temperatuur af met wel 10 graden, terwijl het in Zuid-Europa juist warmer wordt. De gradiënten worden dan extremer en dan zit je dus in een gebied waar het heel makkelijk heel warm wordt door wind vanuit het zuiden, of juist heel koud door wind vanuit het noorden”, legt de oceanograaf uit. “Deze verschillen maken bijvoorbeeld de leefbaarheid minder, plus de grond wordt minder geschikt voor landbouw. En het is dan een gebied waar waarschijnlijk veel meer stormen en dergelijke zullen ontstaan door deze verschillen in temperatuur. Maar belangrijker nog, wereldwijd is de maatschappij niet gemaakt voor de veranderingen die komen. Dus dit zal internationaal veel instabiliteit geven omdat plekken onleefbaar worden en mensen op andere plekken geen voedsel kunnen verbouwen. Ook daar zal Nederland veel last van hebben.”

In totaal wordt het op de wereld overigens niet kouder. “Klimaatverandering en het broeikaseffect blijven. Dus het wordt in Europa kouder, maar die warmte hoopt zich ergens anders op. Daar wordt het warmer. Met andere woorden, het weer en klimaat veranderen over de hele wereld”, aldus de wetenschapper.

Raming van het IPCC
Zonder dringende klimaatactie kan de AMOC in de komende decennia al instorten, hoewel het moeilijk is om de exacte periode te voorspellen, staat in de brief. Dat is heel anders dan het IPCC eerder meldde. Het VN-klimaatpanel had “er een middelmatig vertrouwen in dat de AMOC niet abrupt instort voor 2100”, maar volgens de wetenschappers is dit een onderschatting. De raming van het IPCC is niet alleen incompleet, maar ook zorgwekkend, vinden zij.

“Het doel van deze brief is om aandacht te vragen voor het feit dat slechts ‘middelmatig vertrouwen’ in het niet-instorten van de AMOC niet geruststellend is en duidelijk de mogelijkheid openlaat dat de AMOC in deze eeuw instort”, klinkt het. “Zelfs met een middelmatige waarschijnlijkheid, moet er meer worden gedaan om het risico te minimaliseren, aangezien de gevolgen catastrofaal zijn en de hele wereld eeuwenlang beïnvloeden.”

Voortschrijdend inzicht
Dat de topwetenschappers er nu zo anders tegenaan kijken dan het IPCC komt vooral door voortschrijdend inzicht. “Toen het IPCC-rapport werd geschreven, waren de vier studies die geciteerd worden, er nog niet. Deze studies laten allemaal op een heel andere manier zien, dat de AMOC mogelijk al dichtbij een tippingpoint zit. Eén onderzoeker baseert dit op statistiek, een andere op computersimulaties, weer een andere op een reeks aan observaties en de vierde studie keek naar reconstructies uit het verleden die gelinkt kunnen worden aan de AMOC. Met andere woorden: er zijn vier verschillende methodes die allemaal zeggen dat er iets gaande is, namelijk dat de AMOC mogelijk instabieler wordt. Dit was minder duidelijk voordat deze studies uitkwamen”, legt Groeskamp uit.

De wetenschappers dringen er bij beleidsmakers dan ook op aan om de risico’s van een instorting van de AMOC serieus te nemen. Ze benadrukken dat het extreem belangrijk is om de doelen van het Akkoord van Parijs te halen en de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graad boven pre-industrieel niveau.

Bronmateriaal

"Open Letter by Climate Scientists
to the Nordic Council of Ministers
" - Climate Scientists
Interview met oceanograaf Sjoerd Groeskamp van het NIOZ
Afbeelding bovenaan dit artikel: Pixabay

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd