Britse en Amerikaanse wetenschappers zijn op een gevaarlijk effect gestuit in de financiële sector. Banken die op het strafbankje zitten vanwege financieel wangedrag zijn geneigd om daarna juist nóg risicovoller te werk te gaan.
Onderzoekers van de Engelse University of East Anglia, het Amerikaanse ministerie van Financiën en de Welshe Bangor University bestudeerden de financiële handel en wandel van een kleine duizend Amerikaanse banken tussen 1998 en 2023. In dit tijdvak van 25 jaar zijn meerdere economische cycli langsgekomen, waaronder de financiële crisis van 2007–2009.
Sancties en risicovol gedrag
Het team ontdekte dat banken die door toezichthouders op de vingers worden getikt – bijvoorbeeld voor misleiding of tekortkomingen in anti-witwassystemen – vervolgens vaker kiezen voor risicovolle strategieën en speculatieve leningen. “We tonen aan dat handhavingsmaatregelen en collectieve rechtszaken tegen Amerikaanse banken gelinkt zijn aan een toename van risicovol gedrag”, vertelt hoofdonderzoeker Yurtsev Uymaz van de Norwich Business School. “Zelfs één sanctie leidt al tot extra risico blijkt uit onze analyse. Voor banken die meerdere keren bestraft worden, is dat effect nog sterker.”
Volgens de onderzoekers schrikt het vooruitzicht van een breed en langdurig pakket aan sancties de banken niet af. In tegendeel: financiële instellingen die onder het vergrootglas liggen van controleurs en sancties kregen opgelegd, gaan juist risicovoller opereren. Dit soort wangedrag heeft grote gevolgen. In eerste instantie kan het leiden tot aantasting van de stabiliteit van individuele banken en faillissementsrisico’s. Uiteindelijk kunnen financiële schokken een domino-effect veroorzaken die het bredere financiële systeem verzwakken. Overheden kunnen in de knel komen en zich genoodzaakt voelen om miljarden aan belastinggeld te spenderen om financiële instellingen te redden.
Machtige CEO’s en kortetermijndenken
Niet alle banken reageren hetzelfde op sancties. De samenstelling van het bestuur speelt hierbij een belangrijke rol. Grotere en meer onafhankelijke raden van bestuur – en dan vooral besturen met relatief veel oudere leden of een grote diversiteit – zijn in staat om de negatieve gevolgen van de sancties te neutraliseren. Maar die bescherming werkt niet altijd. “Als een CEO te veel macht heeft of als grote investeerders vooral op kortetermijnwinst uit zijn, wordt het moeilijk om het risicovolle gedrag af te remmen”, zegt Uymaz. “We laten in onze studie zien dat ethische misstappen en de sancties die hierop volgen de weg vrijmaken voor nog meer risicovolle praktijken. Dit raakt niet alleen de bank zelf, maar is een gevaar voor de stabiliteit van de hele economie.”
Aanbevelingen
De onderzoekers doen verschillende aanbevelingen om deze risico’s in te dammen. Ze pleiten voor strenger toezicht, meer juridische aansprakelijkheid voor bestuurders en een pakket aan maatregelen dat kortetermijndenken tegengaat. “Toezichthouders zouden meer aandacht moeten besteden aan banken die overtredingen begaan, ook al is het er maar één. Het is niet genoeg om alleen te focussen op instellingen met een lange geschiedenis van misstanden”, waarschuwt professor John Thornton.
Hij legt uit dat bestuurders genoeg onafhankelijkheid en kennis moeten hebben om machtige bankdirecteuren tegen te kunnen spreken. “Zo kunnen ze een vuist maken tegen strategieën die op korte termijn winst opleveren, maar op lange termijn schadelijk zijn voor de stabiliteit.” Ook pleiten de onderzoekers ervoor om de gevaren van financieel wangedrag mee te nemen in de tweejaarlijkse stresstests van de Europese Centrale Bank (ECB) en de Europese Bankenautoriteit (EBA). Tot slot zouden beleidsmakers moeten kijken naar manieren om investeerders meer rekening te laten houden met de lange termijn. De hoop is dat banken dan minder druk voelen om snel winst te maken en als gevolg financieel gezonder gaan handelen.
