Momenteel eisen leverziektes wereldwijd twee miljoen levens per jaar. Maar dankzij de leprabacterie kunnen we die aantallen weleens fors terugdringen.
Lepra is één van ’s werelds oudste en meest hardnekkige ziektes. Maar de bacterie die het veroorzaakt is niet alleen onze vijand. Onderzoekers hebben namelijk ontdekt dat deze bacterie ook het verrassende vermogen heeft om een beschadigde nier eigenhandig en succesvol te ‘regenereren’.
Lepra is een besmettelijke infectieziekte die wordt veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium leprae. Lepra kan leiden tot ernstige vervormingen van onder andere handen, voeten en het gezicht. Besmetting met de leprabacterie verloopt vermoedelijk via druppeltjes die verspreid worden door leprapatiënten, bijvoorbeeld tijdens hoesten, niezen of praten. Tevens kunnen patiënten de bacterie verspreiden via zweertjes en huidbeschadigingen. De infectieziekte komt wereldwijd in veel landen voor, met name onder armere bevolkingsgroepen.
Wetenschappers hebben ontdekt dat de leprabacterie levercellen als het ware herprogrammeren, waardoor beschadigde levers gezond terug groeien. En dat is veelbelovend. Dit natuurlijke proces zou namelijk zomaar eens gebruikt kunnen worden om menselijke verouderde levers te verjongen – en zo levens te redden.
Regeneratieve geneeskunde
Steeds meer wetenschappers houden zich bezig met de zogenoemde regeneratieve geneeskunde. Eén van de belangrijkste doelen in de regeneratieve geneeskunde is het gebruiken van de reparatiemechanismen van het lichaam zelf en deze op een gecontroleerde manier manipuleren om ziekten te behandelen. De lever leent zich daar bij uitstek voor. Dat komt omdat onze lever al over het unieke vermogen beschikt om – tot op zekere hoogte – zichzelf na opgedane schade te repareren. In een eerdere studie slaagden onderzoekers er al in om een muizenlever te regenereren. Ze maakten echter gebruik van een invasieve techniek, die resulteerde in littekens en tumorgroei. En dus besloten onderzoekers het in een nieuwe studie over een andere boeg te gooien. Zo is onlangs ontdekt dat ook de lepra veroorzakende bacterie Mycobacterium leprae een verrassend regeneratief vermogen heeft.
Gordeldier
Niet alleen mensen kunnen lepra onder de leden krijgen. Ook het gordeldier is vatbaar. Om het vermogen van de leprabacterie om beschadigde levers te regenereren grondiger te bestuderen, besloten onderzoekers 57 gordeldieren met Mycobacterium leprae te infecteren. Vervolgens vergeleek het team de levers van de besmette gordeldieren met die van niet-geïnfecteerde exemplaren.
Gezonde lever
De onderzoekers ontdekten dat de geïnfecteerde dieren weliswaar vergrote, maar tevens gezonde levers ontwikkelden, zonder beschadigingen, littekens of tumoren. De levers beschikten zelfs over alle vitale componenten, zoals bloedvaten en galwegen. Hoe dat kan? Het team vermoedt dat de leprabacterie de lever uit eigenbelang ‘kaapt’. Het zorgt ervoor dat de lever groter wordt zodat er meer cellen ontstaan om in te groeien. Maar daarbij tast de bacterie de lever niet aan. Sterker nog, het verjongt zelfs hepatocyten (het meest kenmerkende celtype van de lever). Daarnaast zagen de onderzoekers hoe genen gerelateerd aan metabolisme, groei en celproliferatie werden geactiveerd terwijl de genen die verband houden met veroudering werden onderdrukt.
Hoewel het onderzoek uitgevoerd is met gordeldieren, kunnen de bevindingen mogelijk ook op mensen toepasbaar zijn. En dat is hoopvol nieuws. Momenteel eisen leverziektes wereldwijd twee miljoen levens per jaar. Maar mogelijk kan de leprabacterie helpen om ook verouderde en beschadigde levers bij mensen te herstellen. “Als we kunnen achterhalen hoe de bacterie precies te werk gaat, kunnen we die kennis misschien naar de mens vertalen,” oppert onderzoeker Anura Rambukkana. “Mogelijk kunnen we veilige behandelingen ontwikkelen om verouderde levers te verjongen en beschadigd weefsel te regenereren.”
