Al jaren wordt er door velen van uitgegaan dat Deimos een planetoïde is, maar nieuwe observaties van de Arabische ruimtesonde Hope schetsen nu een heel ander beeld…
De observaties hinten er namelijk op dat het maantje helemaal geen door de zwaartekracht van Mars ingevangen planetoïde is. In plaats daarvan zou Deimos een planetaire oorsprong kennen!
Hope
De baanbrekende observaties zijn het werk van ruimtesonde Hope. Deze sonde werd in de zomer van 2020 gelanceerd en is eigendom van de Verenigde Arabische Emiraten. De sonde nestelde zich in februari 2021 in een baan rond Mars en doet sindsdien onderzoek naar de rode planeet. Zo onderzoekt Hope bijvoorbeeld de atmosfeer van Mars. Deze bestaat uit tal van lagen, waar we nog steeds niet het fijne van weten. Met behulp van de Emirates Mars Ultraviolet Spectrometer (kortweg EMUS) doet Hope onder meer onderzoek naar de interactie tussen de bovenste en onderste lagen van de atmosfeer. Onderzoekers hopen zo meer inzicht te krijgen in hoe atmosferische gassen precies uit die atmosfeer ontsnappen. Als we dat weten, kunnen we wellicht ook beter gaan begrijpen hoe Mars getransformeerd is van een warme en natte (en mogelijk leefbare planeet) met een dikke atmosfeer tot een koude en droge planeet met een dunne atmosfeer. Daarnaast zet Hope de Emirates eXploration Imager (kortweg EXI) in om bijvoorbeeld heel scherpe foto’s te maken van de Marsatmosfeer en zo een beter beeld te krijgen van het water, ijs en stof dat zich in deze atmosfeer bevindt. Maar niet alleen Mars mag zich in de aandacht van Hope verheugen; de sonde richt zich ook op de twee manen die Mars rijk is: Phobos en Deimos. Hoewel beide manen al in de negentiende eeuw zijn ontdekt, herbergen ze namelijk nog genoeg geheimen. Zo is bijvoorbeeld zelfs nog altijd onduidelijk waar de manen nu precies hun oorsprong vinden.
Scheervluchten
In de hoop daar een nieuw licht op te werpen, maakte Hope onlangs enkele scheervluchten langs Deimos: het kleinste maantje dat Mars rijk is. Daarbij naderde de sonde het oppervlak van Deimos tot een afstand van zo’n 100 kilometer. Het levert niet alleen spectaculair beelden op, maar – dankzij de wetenschappelijke instrumenten aan boord van Hope – resulteert het ook in meer inzicht in de samenstelling van Deimos.
The observations ware made possible during close flybys which saw Hope pass approximately 100km from Deimos. pic.twitter.com/74hn2TU7w4
— Sarah Al Amiri (@SarahAmiri1) April 24, 2023
En de samenstelling van Deimos is best verrassend; de waarnemingen van Hope suggereren namelijk dat deze meer doet denken aan de samenstelling van Mars dan aan die van een planetoïde. En daarmee lijkt de hypothese dat Deimos een door Mars ingevangen planetoïde is, op losse schroeven te staan. In plaats daarvan zou Deimos zomaar een brokstuk van Mars kunnen zijn, losgekomen tijdens een inslag op de rode planeet.
Deimos is een klein maantje; het meet ongeveer 15 bij 12 kilometer. Het cirkelt rond Mars en doet er ongeveer 30 uur over om een rondje om de rode planeet te voltooien. In tegenstelling tot bijvoorbeeld onze maan, is Deimos niet mooi rond. Qua vorm doet de maan misschien nog wel het meest denken aan een aardappel. Het oppervlak is rijkelijk bedekt met kraters en lijkt vrij donker. Dat laatste deed wetenschappers eerder sterk denken aan de donkere C-type planetoïden en vermoeden dat ook Deimos van oorsprong een planetoïde was. In dat scenario zou deze planetoïde zich op een gegeven moment zodanig dicht bij Mars hebben begeven dat deze niet meer aan de zwaartekracht van de rode planeet kon ontsnappen en noodgedwongen om de planeet is blijven cirkelen. Overigens zijn er ook wel aanwijzingen die tegen een dergelijk scenario lijken te pleiten. Zo is de baan die Deimos rond Mars trekt opvallend cirkelvormig – en de baan van ingevangen planetoïden is zelden mooi rond. Voor Phobos, de iets grotere maan van Mars, geldt eigenlijk hetzelfde verhaal; ook van die maan wordt door sommigen vermoed dat het een ingevangen planetoïde is, maar zijn er tegelijkertijd voorzichtige aanwijzingen dat dat juist niet het geval is.
Meer waarnemingen zijn nodig om de oorsprong van Deimos – en Phobos – met zekerheid vast te kunnen stellen. Hope kan daar ook in de toekomst een belangrijke rol in gaan spelen. Omdat de sonde zulk voortreffelijk werk heeft afgeleverd, hebben de Verenigde Arabische Emiraten besloten de missie met nog een jaar te verlengen.
