Australische wetenschappers zijn dolblij. Zo’n 128 jaar nadat de gigantische dondervogel voor het eerst beschreven werd, weten ze dan eindelijk hoe zijn kop eruit moet hebben gezien. En wat blijkt? De prehistorische gigant heeft eigenlijk nog het meeste weg van een – flink – uit de kluiten gewassen gans.
In 1896 beschrijven onderzoekers de resten van een nieuwe, gigantische vogelsoort die tot zo’n 45.000 jaar geleden in Australië moet hebben rondgelopen: Genyornis newtoni. De dondervogel zou een slordige 230 kilogram hebben gewogen en 2 tot 2,5 meter hoog zijn geworden.
Het mysterie van de kop
Hoewel onderzoekers zich aan de hand van fossiele resten een aardig beeld konden vormen van de omvang en het uiterlijk van deze vogel, bleef echter jarenlang onduidelijk hoe de kop van G. newtoni er precies uitzag. De enige schedel die in 1913 van de dondervogel werd teruggevonden, was namelijk zodanig zwaar beschadigd dat onderzoekers er geen chocola van konden maken. En dus bleef het gissen naar de tronie van G. newtoni. Tot nu. Want zo’n 128 jaar nadat de dondervogel voor het eerst beschreven werd, hebben onderzoekers een goed bewaard gebleven schedel van G. newtoni gevonden. Dat is te lezen in het blad Historical Biology.
De schedel
De onderzoekers ontdekten de schedel tijdens opgravingen nabij een drooggevallen zoutmeer – Lake Callabonna – gelegen in Zuid-Australië. De gefossiliseerde schedel werd samen met een vrijwel compleet gebleven gefossiliseerd skelet van G. newtoni teruggevonden. Hierdoor zijn de onderzoekers er zeker van dat de schedel aan een dondervogel moet hebben toebehoord.
Opmerkelijk
De schedel is in meerdere opzichten opmerkelijk te noemen, zo stellen de onderzoekers. Allereerst natuurlijk omdat we hier te maken hebben met een heel grote vogel. Het resulteert vanzelfsprekend ook in een omvangrijke schedel en kaken. Maar wat de onderzoekers met name verrast heeft, is dat de schedel zo anders is dan die van soorten die vrij nauw aan G. newtoni verwant zijn. Dat is apart, omdat de rest van het lichaam van G. newtoni juist best wel de nodige overeenkomsten kent met dat van die familieleden. “Voor het eerst kunnen we deze vogel (G. newtoni, red.) een gezicht geven,” merkt onderzoeker Trevor Worthy enthousiast op. “En dat gezicht blijkt heel anders dan dat van andere (nauw aan G. newtoni verwante, red.) vogels, maar lijkt wel een beetje op dat van een gans.”
“Genyornis newtoni had een lange en mobiele bovenkaak – zoals een papegaai – die echter de vorm had van die van een gans,” voegt onderzoeker Phoebe McInerney toe. Verder kon de vogel zijn snavel vrij wijd opensperren, had deze een behoorlijk krachtige beet en moet deze met name goed in staat zijn geweest om zachte planten en fruit te nuttigen.
Water
Het idee dat G. newtoni eigenlijk echt niets anders was dan een gigantische prehistorische gans wordt verder onderschreven door de ontdekking dat de schedel aangepast was aan een leven in en nabij het water. Zo hebben de onderzoekers een aantal – ongewone – aanpassingen ontdekt die voorkomen moeten hebben dat de oren en keel van G. newtoni op het moment dat deze met de kop onder water vertoefde, volliepen.
Zo hint de schedel van G. newtoni er dus op dat deze behoorlijk wat tijd op en rondom het water doorbracht. En daarmee kan de schedel misschien zelfs helpen verklaren waarom deze gigantische gansachtige vogel uiteindelijk uitstierf, zo schrijven de onderzoekers. Ze wijzen er daarbij op dat veel met zoet water gevulde meren in Zuid-Australië plaats hebben moeten maken voor met zout water gevulde meren. En wellicht droeg dat bij aan de ondergang van deze gigantische, waterminnende gansachtige.
