Het is waarschijnlijk slechts een kwestie van tijd voordat de eerste maan buiten ons zonnestelsel wordt bevestigd.
We weten dat er buiten ons zonnestelsel planeten bestaan. Maar hebben deze exoplaneten eigenlijk ook exomanen? Hoewel dat voor de hand liggend lijkt, weten we het niet zeker. Dat komt omdat het wetenschappers tot op heden nog niet is gelukt om er eentje aan het licht te brengen. Onderzoekers suggereren nu in een nieuwe studie dat ze een exomaan hebben gevonden. Sterker nog, ze beweren er zelfs zes op het spoor te zijn!
Kandidaten
De zes potentiële exomanen – die de onderzoekers in het vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society uit de doeken doen – bevinden zich in de sterrenstelsels KOI 268.01, Kepler 517b, Kepler 1000b, Kepler 409b, Kepler 1326b en Kepler 1442b en liggen tussen de 200 en 3000 lichtjaar afstand van de aarde. De onderzoekers kwamen de exomanen op het spoor met behulp van gegevens van de wijlen Kepler-ruimtetelescoop, die dipjes opmerkte in het sterlicht wanneer een exoplaneet voorlangs bewoog.
Klein
Het is echter verre van gemakkelijk om een exomaan aan het licht te brengen. “De kandidaten zijn zo klein dat we ze niet kunnen zien door middel van hun eigen veroorzaakte dipjes,” legt onderzoeker Paul Wiegert uit. “De zwaartekracht die ze op hun moederplaneet uitoefenen verraadt hun aanwezigheid.” Als een exoplaneet ongestoord rond zijn ster cirkelt, wordt het sterlicht op periodieke momenten tegengehouden. Maar soms vinden deze dipjes in helderheid onregelmatig plaats. Dergelijke variaties geven de zwaartekracht van een ander hemellichaam weer. En dus kan zo’n onregelmatig dipje betekenen dat er een exomaan of andere planeet in hetzelfde systeem aanwezig is en de voorlangs bewegende exoplaneet beïnvloedt.
Andere exoplaneten
“Omdat exoplaneten massiever zijn dan exomanen, zijn de meeste tot nu toe waargenomen onregelmatige dipjes in verband gebracht met de invloed van andere exoplaneten,” zegt onderzoeker Chris Fox. “Maar nu hebben we zes systemen gevonden waarin we de geobserveerde onregelmatige dipjes net zo goed door exomanen als exoplaneten kunnen verklaren. Daarom noemen we ze op dit moment ook nog ‘kandidaten’ omdat ze nog wel bevestigd moeten worden.”
Exomanen
Hoewel astronomen tot op heden dus nog geen onomstotelijk bewijs van een exomaantje hebben geleverd, gaan ze er wel vanuit dat er zich heel wat exomanen buiten ons zonnestelsel ophouden. “Ons eigen zonnestelsel bevat honderden manen,” licht Fox toe. “Als manen ook rond andere sterren bestaan, breidt dit niet alleen het aantal plaatsen uit waar leven mogelijk is, maar ook het aantal plekken waar de mens ooit voet aan land kan zetten.” Exomanen hebben al langer de belangstelling van onderzoekers gewekt. Dat komt omdat ze vloeibaar water kunnen herbergen – kijk maar naar Enceladus, Europa en een stuk of zes andere manen van Jupiter, Saturnus, Uranus en Neptunus – én omdat er mogelijk veel meer manen dan planeten bestaan zoals in ons zonnestelsel het geval is.
Buitenaards leven
Exomanen zijn dus veelbelovende werelden voor buitenaards leven. En mogelijk zijn er zelfs veel meer manen met leven dan planeten. Volgens de meest gangbare definitie heeft ons zonnestelsel twee planeten met een leefbaar oppervlak: de aarde en Mars. Daarentegen zijn er in ieder geval twee en hoogstwaarschijnlijk meer manen met mogelijk vloeibaar water onder hun oppervlak (van Enceladus en Europa weten we het zeker, op Ganymedes, Callisto, Rhea, Titania, Oberon, Triton zou het mogelijk kunnen zijn). Als je dat doortrekt naar andere planetenstelsels zouden er viermaal zoveel leefbare exomanen kunnen zijn als leefbare exoplaneten. Het is dus niet onwaarschijnlijk dat exomanen universeel de grootste fractie van het bewoonbare real estate in het universum beslaan.
Die kans is op zich vrij groot. Ons melkwegstelsel alleen al heeft ~250 miljard sterren. Als we (extreem pessimistisch zijn en) aannemen dat slechts een op de tien sterren een planeet heeft, en slechts een op die honderd planeten een maanstelsel, en slechts een op de duizend maanstelsels een bewoonbare maan bezit, dan kom je nog steeds uit op 250.000 bewoonbare exomanen. Die hoeven natuurlijk lang niet allemaal daadwerkelijk bewoond te zijn, maar toch geeft dat nog altijd een enorme speelruimte.
Toch kan nog wel even duren voordat de zes voorgestelde exomanen al dan niet zijn bevestigd. Dat komt omdat we momenteel nog niet over de juiste instrumenten en telescopen beschikken die in staat zijn om het bestaan van een exomaan hard te maken. “De instrumenten die we voorhanden hebben – hoe mooi deze ook zijn – zijn op dit moment amper gevoelig genoeg om de signalen waar we naar op zoek zijn te detecteren,” legde onderzoeker Alex Teachey al eerder aan Scientias.nl uit. “En dat is wanneer alle variabelen gunstig zijn. Daarnaast verwachten we dat de manen klein zijn (kleiner dan de aarde) en het is erg moeilijk om zulke kleine werelden te vinden. Bovendien verwachten we dat de exoplaneten die manen herbergen zich op redelijk grote afstanden van hun moederster bevinden. Dit betekent dat deze planeten veel minder vaak voorbij komen en we daarom minder kansen krijgen om ze waar te nemen.”
Hoopvol
Toch zijn de onderzoekers hoopvol. “Het zou goed kunnen dat de zes systemen exomanen herbergen,” zegt Fox. “Hun massa’s en banen zijn stabiel en het patroon van de onregelmatige dipjes zijn te zien in de gehele Kepler-dataset. We hebben echter nog niet de juiste technologie om de exomanen te bevestigen en direct weer te geven. We zullen dus nog even geduld moeten hebben.”
Bevestigd of niet, onderzoek naar exomanen gaat door. Nog niet zo lang geleden kwamen onderzoekers bijvoorbeeld met een veelbelovende formule op de proppen waarmee we kunnen nagaan of er op een exomaan water te vinden is. En dat is veelbelovend voor onze volhardende zoektocht naar leven.
