Uranus telde voorheen 28 manen, maar na een zoektocht met de James Webb-telescoop blijkt de lijst ietsje groter te zijn dan gedacht: met een nieuw ontdekte mini-maantje telt de ijsreus voortaan 29 manen.
Uranus is de op twee na grootste planeet van ons zonnestelsel en stond tot nu toe bekend als de planeet met 28 manen. Dat is opvallend weinig in vergelijking met Saturnus (274 manen) en Jupiter (92 manen). Het verschil hangt waarschijnlijk samen met de bijzondere stand van Uranus: de planeet ligt als het ware op zijn zij, waarschijnlijk door een botsing of een verdwenen zware maan. En nu is er een nieuwtje bij gekomen: het blijkt dat Uranus niet 28, maar 29 manen heeft. Onderzoekers hebben nog een klein, verborgen maantje weten te ontdekken.
James Webb
Aan de hand van de James Webb-ruimtetelescoop (JWST) konden onderzoekers van het Southwest Research Institute in de Verenigde Staten de nieuwe maan ontdekken. De maan, die nu wordt aangeduid als S/2025 U1, bevindt zich tussen twee andere, grotere manen van de ijsreus: Bianca en Ophelia. De ontdekking werd gedaan door een team onder leiding van Maryame El Moutamid. Zij analyseerden beelden die op 2 februari 2025 met Webb’s infraroodcamera (NIRCam) werden gemaakt. Dit object is verreweg het kleinste dat tot nu toe rond Uranus is gevonden, vertelt El Moutamid. Het maantje heeft naar schatting een doorsnee van slechts tien kilometer. Dat is veel te klein om door de camera’s van Voyager 2 te worden gezien tijdens diens historische scheervlucht langs Uranus in 1986.
Uranus en zijn manen
De ijsreus wordt omgeven door een familie van manen die allemaal zijn vernoemd naar personages uit de werken van Shakespeare en Alexander Pope. De grootste vijf, Titania, Oberon, Umbriel, Ariel en Miranda, zijn miniwerelden op zichzelf, bestaande uit een mengsel van ijs en gesteente. Met de ontdekking van S/2025 U1 groeit de lijst van Uranus’ manen dus verder. Volgens El Moutamid is de zoektocht naar een passende naam inmiddels begonnen. “Met zoveel van de manen van Uranus vernoemd naar Shakespeare-personages krijgt ons team er bijna een literatuurcursus bij”, grapte ze.
Belangrijke ontdekking
De ontdekking laat zien hoe krachtig Webb’s infraroodogen zijn. Webb maakt lange belichtingstijden mogelijk en kan zo ook de zwakste stipjes zichtbaar maken. Voor planeetwetenschappers is dit belangrijk: elke nieuwe maan vertelt iets over de geschiedenis en dynamiek van Uranus. Kleine ‘satellieten’, zoals manen ook worden genoemd, kunnen restanten zijn van botsingen of invangingen, of spelen een rol bij het in stand houden van de ringen van de planeet. Het nieuwe maantje is dus meer dan alleen een toevoeging op de lijst, want het helpt ons een stukje van de puzzel van dit mysterieuze planetenstelsel te leggen.
