De vondst bevestigt het vermoeden dat kleine sterrenstelsels op hun beurt ook weer uit nog kleinere stelsels bestaan.
We weten al enige tijd dat onze eigen Melkweg is gegroeid door kleinere sterrenstelsels op te slokken. Overigens is in de afgelopen jaren gebleken dat eigenlijk alle grote sterrenstelsels ontstaan door kleinere sterrenstelsels te verorberen. Maar niet alleen de reuzen maken zich hier schuldig aan, zo bewijzen onderzoekers nu.
Grote Magelhaense Wolk
Onderzoekers wilden in een nieuwe studie het vermoeden aantonen dat kleine sterrenstelsels op hun beurt ook weer uit nóg kleinere stelsels bestaan. Om deze hypothese te testen, bestudeerden ze de Grote Magelhaense Wolk, een buursterrenstelsel van onze Melkweg.
De Magelhaense Wolken zijn sterrenstelsels die met het blote oog aan de nachtelijke hemel te zien zijn. De Grote Magelhaense Wolk staat zo’n 160.000 lichtjaar van ons vandaan en is het op twee na dichtst bij de Melkweg gelegen sterrenstelsel. De Kleine Magelhaense Wolk is ongeveer 200.000 lichtjaar van ons verwijderd. Beide sterrenstelsels bestaan uit honderden miljoenen sterren. Astronomen dachten tot voor kort dat de Grote Magelhaense Wolk voor miljarden jaren rond de Melkweg zou blijven cirkelen of misschien op den duur zou ontsnappen aan de zwaartekracht van onze Melkweg. Maar recente metingen tonen aan dat de Grote Magelhaense Wolk over veel meer donkere materie beschikt dan gedacht. Hierdoor wordt het sterrenstelsel als het ware naar de Melkweg toegetrokken. Enkele jaren geleden toonden onderzoekers zelfs aan dat het sterrenstelsel op ramkoers met de Melkweg ligt.
In het bijzonder keek het team naar zogenaamde bolvormige sterrenhopen: grote ballen, bestaande uit sterren, die rond het centrum van sterrenstelsels draaien. Zo’n bolhoop bestaat uit honderdduizenden – vaak oudere – sterren. Het idee is dat de kern van zo’n bolhoop stand weet te houden, zelfs na miljarden jaren van duw- en trekwerk in een sterrenstelsel.
Chemische samenstelling
De onderzoekers analyseerden de chemische samenstelling van elf bolvormige sterrenhopen die zich in de Grote Magelhaense Wolk ophouden. Dit deden ze met behulp van de Chileense Very Large Telescope en de Magellan-telescopen. Van de elf bestudeerde bolvormige sterrenhopen bleek er verrassend genoeg één een duidelijk afwijkende chemische samenstelling te hebben: bolhoop NGC 2005.
NGC 2005
Bolhoop NGC 2005 bevindt zich op 750 lichtjaar afstand van het centrum van de Grote Magelhaense Wolk en telt nog ongeveer 200.000 sterren. De bolhoop bevat onder andere minder zink, koper, silicium en calcium dan de tien andere bestudeerde bolhopen.
Op basis van de chemische samenstelling van NGC 2005, beredeneren de onderzoekers dat deze bolhoop een overblijfsel moet zijn van een klein sterrenstelsel waarin de sterren vrij langzaam werden gevormd.
Klein sterrenstelsel
Miljarden jaren geleden zou het kleine sterrenstelsel zijn samengesmolten met de – toen nog niet zo heel grote – Grote Magelhaense Wolk. In de loop van de tijd is het grootste deel van het kleine sterrenstelsel uit elkaar getrokken en zijn de meeste sterren verspreid geraakt. Maar het centrum – bolhoop NGC 2005 – bleef achter.
Het betekent dat astronomen een heuse reliek van een oeroude samensmelting in de Grote Magelhaense Wolk hebben gevonden. Dit buursterrenstelsel heeft dus inderdaad een nog kleiner sterrenstelsel uit een andere omgeving ingelijfd, wat de hypothese van de onderzoekers bevestigt. Onderzoeker Davide Massari, werkzaam in Italië en bij de Rijksuniversiteit Groningen, is verheugd. “We hebben nu voor het eerst overtuigend aangetoond dat kleine sterrenstelsels in de buurt van onze Melkweg op hun beurt ook weer zijn opgebouwd uit nog kleinere sterrenstelsels,” besluit hij.