Kan geld levens redden? Nieuw onderzoek, uitgevoerd onder arme gezinnen in Kenia die onvoorwaardelijk een flink geldbedrag hebben gekregen, suggereert van wel.
Dat is te lezen in dit onderzoek – dat nog collegiale toetsing moet ondergaan. In het onderzoek beschrijven wetenschappers hoe de organisatie GiveDirectly tussen 2014 en 2016 10.500 arme gezinnen in 653 verschillende dorpen in Kenia eenmalig en onvoorwaardelijk 1000 dollar cadeau deed. Het is een aanzienlijk bedrag; voor de geselecteerde Keniaanse gezinnen is het ongeveer 75 procent van hun jaarlijkse uitgaven.
Onderzoek
Het vermoeden bestond dat een dergelijke ‘economische schok’ – zoals de onderzoekers het noemen – weleens van invloed zou kunnen zijn op de kindersterfte. Om te achterhalen of het geld echt een verschil kon maken, bogen wetenschappers zich over enquêtes die tussen 2014 en 2025 in de 653 dorpen waren afgenomen. Ook maakten ze gebruik van een grootschalig onderzoek, uitgevoerd in 2023, waarbij meer dan 100.000 vrouwen in de 653 dorpen werd gevraagd naar de geboortes, sterfte en overleving van hun kinderen in de periode tussen 2011 en 2023 – dus zowel voor- als nadat ze eventueel geld hadden ontvangen.
Kindersterfte
Het onderzoek onthult dat een eenmalige gift inderdaad van invloed kan zijn op de kindersterfte, met name wanneer het geld wordt verstrekt wanneer een nieuw gezinslid op komst is. In dat geval bleek de onvoorwaardelijke gift te leiden tot 48 procent minder sterfgevallen onder zuigelingen voor de leeftijd van één jaar. “En 45 procent minder sterfgevallen onder kinderen jonger dan vijf jaar,” zo schrijven de onderzoekers. Daarbij gold wel: hoe later in de zwangerschap het geld werd verstrekt, hoe beter de overlevingskansen van de zuigeling waren. Zo bleek de zuigelingensterfte met 39.7 sterfgevallen per 1000 geboorten te dalen wanneer het geld in de geboortemaand werd uitgekeerd, terwijl een uitkering tijdens de zwangerschap, maar vóór de geboortemaand tot een veel bescheidenere sterftedaling leidde (namelijk 13,1 minder sterfgevallen per 1000 geboorten). Het is volgens de onderzoekers te verklaren doordat ontvangers het geld vermoedelijk in de eerste paar maanden na ontvangst spenderen, waardoor het als het lange tijd voor de bevalling wordt verstrekt, tegen de tijd dat de bevalling zich aandient al op is.
Betere zorg
Maar waar geven gezinnen die het geld kort voor de bevalling ontvangen dat geld nu aan uit – en hoe resulteert dat in betere overlevingskansen voor hun kinderen? Daar hebben de onderzoekers natuurlijk ook wel naar gekeken. En alles wijst erop dat het geld levens redt via prenatale en verloskundige zorg. Zo bleken gezinnen die geld ontvingen, veel vaker naar het ziekenhuis te reizen voor de bevalling. Kijkend naar de belangrijkste doodsoorzaken onder zuigelingen, blijkt dat het geldbedrag vooral verband houdt met een afname van sterfte door complicaties die tijdens of kort na de geboorte optreden Ten slotte valt het de onderzoekers op dat afnames in zuigelingensterfte onder gezinnen die geld ontvingen groter zijn wanneer ze relatief dicht bij een ziekenhuis wonen. Dat alles, in combinatie met het feit dat het geld vooral een verschil maakt als mensen het kort voor de bevalling ontvangen, wijst erop dat de eenmalige financiële steun mensen in staat stelt om (betere) zorg rond de geboorte in te kopen. En dat draagt waarschijnlijk bij aan een lagere kindersterfte.
Minder werken
Maar dat is nog niet het hele verhaal. Zo wijst het onderzoek ook uit dat het uitkeren van geld ervoor zorgt dat vrouwen voor en na de geboorte minder hoeven te werken. In hun studie benadrukken de wetenschappers dat vrouwen in Kenia vaak zwaar fysiek werk uitvoeren, zelfs in de latere stadia van hun zwangerschap. Maar in gezinnen die geld ontvingen, bleken vrouwen in het derde trimester van de zwangerschap of in de eerste drie maanden na de bevalling minder te werken. Het wijst er volgens de onderzoekers op dat de financiële steun vrouwen in staat stelde om juist in deze kwetsbare fase meer rust te nemen en tijd te besteden aan de gezondheid van hun kind.
Terugkeer naar de oude cijfers
Zodra de laatste bedragen in 2016 waren overgemaakt, keerde de zuigelingensterfte in de dorpen snel terug naar het oude niveau. Dit laat volgens de onderzoekers zien dat het positieve effect van een eenmalige gift op de kindersterfte slechts tijdelijk is. Voor een aanhoudende lagere zuigelingen- en kindersterfte zijn dan ook andere interventies nodig, zoals bijvoorbeeld het beter toegankelijk maken van gezondheids- en verloskundige zorg. De onderzoekers benadrukken daarbij dat het geld niet op zichzelf, maar doordat het de inkoop van goede pre- en postnatale zorg mogelijk maakte, tot een lagere zuigelingen- en kindersterfte leidde. “Alleen geld geven is niet genoeg – zonder aanvullende investeringen in gezondheidszorg blijven de gezondheidsdoelen voor kinderen buiten bereik,” zo schrijven ze in hun studie.
Toch zul je de onderzoekers niet snel horen beweren dat het eenmalig verstrekken van geld zinloos is. Zo hebben de betalingen die binnen dit onderzoek zijn gedaan tientallen levens gered, zo benadrukken de onderzoekers. “Naar schatting hebben dankzij deze betalingen 86 kinderen die anders waarschijnlijk zouden zijn gestorven, weten te overleven.”
Met het project waarbinnen arme Keniaanse gezinnen een financiële impuls kregen, is in totaal meer dan 25 miljoen dollar gemoeid, zo schrijven de onderzoekers. Een snelle – en ietwat sceptische – rekensom leert dan dat het redden van 86 kinderlevens bijna 300.000 dollar per kind heeft gekost. Maar die rekensom is niet eerlijk, zo schrijven de onderzoekers in hun studie. Want het uitdelen van de geldbedragen was niet uitsluitend gericht op het redden van kinderlevens; de bedragen waren bijvoorbeeld ook bedoeld om de levensstandaard in het algemeen te verhogen – en onderzoek heeft aangetoond dat dat ook gelukt is. Bovendien had het geld ook positieve effecten op de lokale economie en daarmee ook op huishoudens in hetzelfde dorp die geen geld hadden ontvangen. Ten slotte moet worden opgemerkt dat het geld niet alleen is uitgedeeld aan gezinnen met daarin zwangere vrouwen of jonge kinderen. Als daar specifiek op zou zijn ingezet, zou het bedrag per gered kind aanzienlijk lager uitvallen.
