Er is nog nooit zo weinig zee-ijs gemeten rond Antarctica in deze tijd van het jaar. De Australische winter is in volle gang, maar de aangroei blijft ver achter bij andere jaren. Wat is er aan de hand?
“Er is een groot verschil tussen het Arctische en het Antarctische zee-ijs. Terwijl op de Noordpool een decennialange trend is waar te nemen, is dit rondom de Zuidpool niet het geval”, zegt klimaatwetenschapper Zachary Labe van Princeton University tegen Scientias.nl. “Tot 2016 was er zelfs een kleine aangroeiende ijstrend op Antarctica. Maar sindsdien is het bergafwaarts gegaan met de hoeveelheid ijs op het zuidelijk halfrond, en hard ook. 2022 is de geschiedenisboeken ingegaan als het jaar met het minste zee-ijs ooit aan het einde van de Australische zomer. Dit negatieve record is in februari van dit jaar wederom verbroken.”
60 keer de oppervlakte van Nederland
Het is op dit moment nog volop winter in Australië, maar daar is down under niet veel van te merken. “De ijsmassa’s rond het continent Antarctica groeien nu weer aan, maar dat gaat veel trager dan normaal in deze tijd van het jaar. Het gevolg is dat er in de eerste helft van juli nog nooit zo weinig zee-ijs is geweest op het zuidelijk halfrond. Het verschil met de gemiddelde hoeveelheid zee-ijs in andere jaren is gigantisch. We hebben het over een tekort van meer dan 2,5 miljoen vierkante kilometer, oftewel zestig keer de oppervlakte van Nederland. Dat is heel alarmerend”, legt Labe uit.
Chronisch lagere luchtdruk
Wetenschappers zoals Labe proberen de oorzaken van deze enorme anomalie te begrijpen. “Het lijkt er sterk op dat er zowel uitzonderlijke atmosferische als oceanische omstandigheden aan ten grondslag liggen. Neem bijvoorbeeld het weerfenomeen ‘Amundsen Sea Low’, waardoor de luchtdruk boven de Amundsen-zee al zeker vanaf 1950 geleidelijk daalt.”
“Daardoor is er structureel minder ijsvorming mogelijk in een aantal zuidelijke gebieden. Ook lijkt het er sterk op dat de opwarming van de Zuidelijke Oceaan ervoor zorgt dat het Antarctische ijs trager aangroeit. Met andere woorden: zelfs als de luchttemperatuur ver onder nul ligt, zorgt het warmere oceaanwater ervoor dat de groei van het zee-ijs achterblijft”, vertelt de Amerikaanse klimaatwetenschapper.
Ingewikkeld verhaal
Het is voor onderzoekers nog altijd moeilijk in te schatten hoe groot de rol is van door de mens veroorzaakte klimaatverandering bij deze enorme afname van Antarctisch zee-ijs. “Alle poolonderzoekers zijn druk bezig om een antwoord op deze belangrijke vraag te vinden. Het is zo’n ingewikkeld verhaal, omdat er sowieso al grote natuurlijke klimaatschommelingen in het gebied zijn. Het weer en de oceanische omstandigheden rond Antarctica en de Zuidelijke Oceaan variëren gigantisch. En dat zien we in onze historische metingen. Minder dan tien jaar geleden was de hoeveelheid zee-ijs rond de zuidpool nog dicht bij recordhoogte”, aldus Labe. “Door alle nieuwe data van de komende maanden en jaren gaat steeds duidelijker worden hoe groot het effect is van klimaatverandering.”
IJsvrije zomer in aantocht
Op de Noordpool zijn de effecten van door de mens veroorzaakte klimaatverandering veel duidelijker te zien. “De Arctische regio is al decennialang aan het opwarmen, waardoor de afnemende trend van de hoeveelheid land- en zee-ijs in het gebied al veel langer zichtbaar is. De oppervlakte en het volume van het noordelijke zee-ijs liggen op het moment ver onder de gemiddelden, maar bevinden zich niet op een laagterecord. Het is niet elk jaar raak met de records, het proces gaat met horten en stoten vanwege de invloed van de natuurlijke klimaatbewegingen. Daarom evalueren we de klimaatverandering ook op basis van langetermijntrends.”
“We nemen meerdere decennia mee in onze besluitvorming. Het is daarom ook niet mogelijk om het precieze jaar aan te wijzen waarin de eerste ijsvrije zomer gaat plaatsvinden. Ook al zijn er meerdere recente klimaatstudies die aantonen dat dit waarschijnlijk ergens in het midden van de 21ste eeuw gaat gebeuren, als we met z’n allen niet als de wiedeweerga gigantisch gaan minderen met de uitstoot van broeikasgassen”, waarschuwt Labe.
