Antarctisch zee-ijs breekt – nee, verpulvert – alle records

Nog nooit zagen satellieten aan het einde van de winter zo weinig zee-ijs rond Antarctica liggen als nu. Een nieuw record dus. En dat is zeker geen nipt record: er ligt op dit moment zo’n 1 miljoen vierkante kilometer(!) minder zee-ijs rond Antarctica dan in het vorige recordjaar.

Tot die voorzichtige conclusie (zie kader) komt het Amerikaanse National Snow & Ice Data Center (NSIDC). Het centrum maakt deel uit van de University of Colorado Boulder en monitort de ijzige regionen op onze planeet al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw. En ook het zee-ijs rond Antarctica wordt door wetenschappers van het NSIDC al decennialang in de gaten gehouden. Maar wat zij dit jaar zien, is ongeëvenaard.

Voorlopige metingen
Begin oktober hoopt de NSIDC met een volledige analyse van het Antarctische zee-ijsmaximum te komen. Tegen die tijd is ook duidelijk of het zee-ijsmaximum inmiddels echt is bereikt. Zo is er altijd nog een kans dat het zee-ijs op de valreep nog een beetje aangroeit. In dat scenario zou de datum waarop het zee-ijsmaximum nu voorlopig genoteerd is – 10 september – nog wat opschuiven. Maar dat 2023 het lijstje met recordbrekend kleine zee-ijsmaxima gaat aanvoeren lijkt door het enorme verschil tussen het voorlopige zee-ijsmaximum van 2023 en dat van het vorige recordjaar 1986 – wel vast te staan.

Een cyclus
De hoeveelheid zee-ijs rond Antarctica varieert van nature door het jaar heen. In het voorjaar en de zomer smelt het zee-ijs grotendeels weg, om dan tegen het einde van de zomer het zogenoemde zee-ijsminimum te bereiken. In de winter groeit het zee-ijs dan weer aan. En tegen het einde van de winter – als de temperaturen nog net niet hoog genoeg zijn om het zee-ijs te laten smelten – bereikt dat zee-ijs dan zijn maximale omvang: het zee-ijsmaximum.

Zee-ijsmaximum bereikt
Terwijl wij hier op het noordelijk halfrond nog wat nazomeren, komt op Antarctica rond deze tijd de winter ten einde. En op 10 september lijkt het zee-ijs rond Antarctica zijn maximale omvang voor dit jaar dan ook bereikt te hebben, zo schrijft het NSIDC. Op die dag tikte het zee-ijs een oppervlak van 16,96 miljoen vierkante kilometer aan.

Record verpulverd
Dat klinkt misschien vrij indrukwekkend. Maar dat is het zeker niet. Nog nooit werd er – sinds satellieten de hoeveelheid zee-ijs rond Antarctica in 1979 zijn gaan monitoren – aan het eind van de winter zo weinig zee-ijs rond het continent gespot. Sterker nog: het huidige zee-ijsmaximum ligt maar liefst 1,03 miljoen vierkante kilometer onder het vorige record, dat tegen het eind van de winter van 1986 werd neergezet. Ook ligt het huidige zee-ijsmaximum maar liefst 1,75 miljoen vierkante kilometer onder het gemiddelde zee-ijsmaximum dat in de periode tussen 1981 en 2010 werd genoteerd.

Trage groei
Dat er aan het eind van de winter zo weinig zee-ijs ligt, zal voor veel wetenschappers – en ook de oplettende Scientias.nl-lezer – wellicht niet helemaal als een verrassing komen. Want eerder dit jaar merkten wetenschappers al op dat de aangroei van zee-ijs zelfs in het hartje van de Antarctische zomer uiterst langzaam ging. “Het verschil met de gemiddelde hoeveelheid zee-ijs in andere jaren is gigantisch,” zo vertelde klimaatwetenschapper Zachary Labe in juli aan Scientias.nl. “We hebben het over een tekort van meer dan 2,5 miljoen vierkante kilometer, oftewel zestig keer de oppervlakte van Nederland. Dat is heel alarmerend.”

En ook het NSIDC verklaart de huidige geringe omvang van het zee-ijs door te verwijzen naar de zeer trage aangroei van ijs. Rond half augustus lag er daardoor 1,5 miljoen vierkante kilometer minder zee-ijs dan in dezelfde periode in het (vorige record)jaar 1986. Het is te danken aan een laatste groeispurt in de maand erna dat het zee-ijs uiteindelijk een omvang wist te bereiken die ‘slechts’ 1,03 miljoen vierkante kilometer kleiner is dan tegen het einde van de winter in 1986 het geval was, aldus het NSIDC.

Opwarmend water?
Hoewel de trage aangroei van zee-ijs het recordbrekende zee-ijsmaximum van 2023 goed kan verklaren, is de grote vraag nu natuurlijk waarom het zee-ijs zo traag groeide. Wetenschappers weten dat nog niet zo goed, maar er zijn wel steeds meer aanwijzingen dat de opwarming van de Zuidelijke Oceaan hier een rol in speelt. “Het warmere oceaanwater zorgt ervoor dat de groei van het zee-ijs achterblijft,” zo legde Labe eerder dit jaar al uit.

Noordpool versus zuidpool
Ook op de noordpool ligt zee-ijs, maar de omvang daarvan neemt al decennialang af. Ondertussen leek het zee-ijs rond Antarctica de dans te ontspringen. “Tot 2016 was er zelfs een kleine aangroeiende ijstrend op Antarctica,” zo vertelde Labe eerder. Maar sindsdien gaat het ook op de zuidpool hard bergafwaarts.

Sommige onderzoekers vrezen dat op Antarctica inmiddels echt een nieuwe trend is ingezet, waarbij het zee-ijs – doordat het water waar het op rust opwarmt – gedoemd is om verder af te nemen. Meer data en vooral ook tijd is echter nodig om daar met zekerheid iets over te kunnen zeggen. Want zowel het weer als de oceanische omstandigheden rond Antarctica variëren gigantisch en dat maakt het heel lastig voor onderzoekers om onderscheid te maken tussen de effecten van natuurlijke variaties en klimaatverandering. Alleen door het gebied op langere termijn te monitoren, kunnen onderzoekers daar meer grip op krijgen.

Bronmateriaal

"Antarctic sets a record low maximum by wide margin" - NSIDC
Afbeelding bovenaan dit artikel: clara5656 from pixabay (via Canva Pro)

Fout gevonden?

Interessant voor jou

Voor jou geselecteerd