Recente satellietbeelden hebben een verrassende ontwikkeling aan het licht gebracht op het Antarctisch Schiereiland, het noordelijkste punt van het vasteland van Antarctica. De vegetatie is er de afgelopen vier decennia meer dan vertienvoudigd.
Onderzoekers van de universiteiten van Exeter en Hertfordshire, in samenwerking met de British Antarctic Survey, het nationale poolonderzoeksinstituut van het Verenigd Koninkrijk, hebben vastgesteld dat het gebied bedekt met planten is gegroeid van minder dan één vierkante kilometer in 1986 tot bijna twaalf vierkante kilometer in 2021. Nog opvallender is dat deze ‘vergroening’ de laatste jaren in een stroomversnelling is geraakt. Tussen 2016 en 2021 nam het tempo van de uitbreiding met ruim 30 procent toe ten opzichte van de gehele onderzoeksperiode, wat neerkomt op een jaarlijkse groei van meer dan 400.000 vierkante meter.
‘Dramatische’ groei
“De planten die we op het Antarctisch schiereiland vinden – voornamelijk mossen – groeien in misschien wel de meest barre omstandigheden op aarde”, zegt Thomas Roland van de Universiteit van Exeter, een van de auteurs van de studie die werd gepubliceerd in vakblad Nature Geoscience. “Het landschap wordt nog steeds bijna volledig gedomineerd door sneeuw, ijs en rotsen, maar dat kleine deel is dramatisch gegroeid – wat laat zien dat zelfs deze uitgestrekte en geïsoleerde ‘wildernis’ wordt beïnvloed door antropogene klimaatverandering.”
Deze bevindingen bouwen voort op eerder onderzoek waarbij kernmonsters uit door mos gedomineerde ecosystemen op het schiereiland werden geanalyseerd. Die studie toonde al aan dat de groeisnelheid van planten in de afgelopen decennia aanzienlijk was toegenomen. Nu bevestigen de satellietbeelden dat er sprake is van een wijdverbreide en versnellende vergroeningstrend in het gebied.
Snellere opwarming dan rest van de wereld
De onderzoekers wijzen erop dat het Antarctisch Schiereiland sneller opwarmt dan het wereldwijde gemiddelde. Extreme hittegolven komen steeds vaker voor, wat de plantengroei verder stimuleert. De toename van plantenleven kan leiden tot de vorming van organisch materiaal en bodemvorming, wat de weg kan vrijmaken voor uitheemse plantensoorten. “Naarmate deze ecosystemen meer ingeburgerd raken – en het klimaat blijft opwarmen – zal de mate van vergroening waarschijnlijk toenemen. Dit verhoogt het risico op de komst van uitheemse en invasieve soorten, mogelijk meegebracht door ecotoeristen, wetenschappers of andere bezoekers”, zegt Olly Bartlett van de Universiteit van Hertfordshire.
Meer onderzoek nodig
De onderzoekers benadrukken dat er behoefte is aan verder onderzoek. “De gevoeligheid van de vegetatie van het Antarctisch Schiereiland voor klimaatverandering is nu duidelijk en bij een toekomstige antropogene opwarming zouden we fundamentele veranderingen kunnen zien in de biologie en het landschap van deze iconische en kwetsbare regio. Onze bevindingen geven aanleiding tot ernstige bezorgdheid over de ecologische toekomst van het Antarctisch Schiereiland en van het continent als geheel. Om Antarctica te beschermen, moeten we deze veranderingen begrijpen en precies vaststellen wat ze veroorzaakt”, zegt Roland.
Barometer voor klimaatonderzoek
Het Antarctische schiereiland is het noordelijkste deel van het Antarctische continent en strekt zich uit richting Zuid-Amerika. Het gebied bestaat uit een smalle, bergachtige landmassa bedekt met gletsjers en ijsplaten. Dit schiereiland staat bekend als een van de meest toegankelijke delen van Antarctica, en trekt wetenschappers aan vanwege de unieke ecosystemen en klimatologische omstandigheden. De regio is relatief warmer dan de rest van Antarctica, wat ervoor zorgt dat het ijs hier sneller smelt en gletsjers zich sneller terugtrekken dan elders op het continent. Dit maakt het schiereiland een belangrijk studiegebied voor klimaatonderzoek.
In de afgelopen decennia is de temperatuur in dit gebied sneller gestegen dan bijna overal ter wereld, met een gemiddelde temperatuurstijging van ongeveer 3 graden Celsius sinds de jaren 1950. Deze opwarming heeft geleid tot dramatische veranderingen, zoals het instorten van grote ijsplaten en de toename van ijsvrije gebieden langs de kust. Onderzoekers gebruiken het schiereiland als een barometer voor klimaatverandering, omdat de gevolgen hier snel zichtbaar worden en van groot belang zijn voor het mondiale klimaatsysteem.