Het wordt al langer vermoed, maar nu is het ook echt bewezen.
Voor de kust van Antarctica zijn behoorlijk imposante ijsplaten te vinden. Het zijn de drijvende uiteinden van de op het land gelegen gletsjers. Satellietmetingen hebben uitgewezen dat deze ijsplaten in de laatste decennia aanzienlijk dunner zijn geworden. Ze lijken zowel van bovenaf – door stijgende oppervlaktetemperaturen – als van onderaf – doordat het water waar ze op drijven, opwarmt – te worden aangetast. En dat is zorgwekkend. Onderzoekers vermoeden namelijk dat deze ijsplaten tegenwicht geven aan de achterliggende gletsjers. Wanneer hun massa afneemt, kunnen ze die gletsjers minder goed tegenhouden, waardoor deze sneller gaan stromen en meer landijs in de oceaan afzetten. En dat leidt tot een stijging van de zeespiegel.
Impact op landijs
Het klinkt als een heel logisch verhaal. Maar tot voor kort was er geen keihard bewijs dat dunner wordende ijsplaten leiden tot een groter verlies aan landijs. Een nieuwe studie van Northumbria University brengt daar verandering in. Met behulp van satellietdata en modellen tonen wetenschappers aan dat het dunner worden van ijsplaten invloed heeft op de stroming van ijs op Antarctica. In sommige gevallen reikte die invloed zelfs tot zo’n 150 kilometer(!) landinwaarts.
Voorbij de grounding line
De onderzoekers waren met name geïnteresseerd in hoeveel ijs de zogenoemde ‘grounding line‘ passeerde. Dit is het punt waarop gletsjerijs niet langer vastzit aan de onderliggende bodem, maar begint te drijven. Of in andere woorden: het beginpunt van de ijsplaat. Met behulp van modellen berekenden de onderzoekers welke invloed veranderingen in de geometrie van de ijsplaat hadden op de stroming van het achterliggende ijs. Vervolgens vergeleken ze die resultaten met die van satellieten die ijs op en rondom Antarctica gedurende een periode van 25 jaar hadden verzameld. De overeenkomsten waren treffend. “Ik vond het opvallend hoe sterk onze gemodelleerde veranderingen overeenkomen met het daadwerkelijk geobserveerde massaverlies,” aldus onderzoeker Hilmar Gudmundsson. “Er zijn nog andere processen die een rol spelen, maar we kunnen nu met zekerheid stellen dat de geobserveerde veranderingen in ijsplaten significante veranderingen veroorzaken in het landijs en ervoor zorgt dat het sneller richting de oceaan stroomt.”
Dunner wordende ijsplaten bleken de grootste impact te hebben op het ijs dat op West-Antarctica rust (een regio die reeds een grote bijdrage levert aan de zeespiegelstijging). De grootste veranderingen vonden plaats rond de Pine Island-gletsjer en Thwaites-gletsjer. In het geval van de eerstgenoemde gletsjer waren de gevolgen van een dunner wordende ijsplaat zelfs zo’n 150 kilometer landinwaarts nog merkbaar. “Het is opmerkelijk hoe ver landinwaarts de veranderingen die ijsplaten ondergaan nog effect hebben op de stroming van het ijs,” aldus onderzoeker Fernando Paolo.
Snel
Wat verder opvalt, is dat het effect dat dunner wordende ijsplaten op het op het land gelegen ijs hebben, zonder enige vertraging optreedt. “Onze resultaten laten zien dat het dunner worden van de ijsplaten een significant, ogenblikkelijk effect heeft op de stroming van het ijs en het voortdurende massaverlies,” benadrukt Gudmundsson. “Het betekent dat er geen sprake is van een lange reactietijd die ons voor nu beschermt tegen de effecten die de Antarctische ijskap op de wereldwijde zeespiegel heeft.”
Het onderzoek kan ons helpen om ons een nog beter beeld te vormen van de wijze waarop de Antarctische ijskap op de opwarming van de aarde reageert en welke impact die reactie op de wereldwijde zeespiegel heeft. “IJsplaten zijn de meest kwetsbare onderdelen van de Antarctische ijskap en we weten dat ze krimpen, maar wat we voorheen niet wisten, was hoe dat van invloed is op het op het land gelegen ijs erachter,” aldus onderzoeker Helen Amanda Fricker. “Nu we weten dat het krimpen van de ijsplaten direct leidt tot een toename van de hoeveelheid ijs die in de oceaan belandt, is het belangrijk om deze ijsplaten te blijven monitoren en te zien hoe ze evolueren,” stelt Paolo.
