Zelfs Antarctische gebieden die nu als stabiel worden beschouwd, kunnen razendsnel ijs verliezen als hun gletsjers door smeltprocessen aan de onderzijde van de ijskap versneld gaan ‘glijden’.
De Antarctische Thwaites-gletsjer wordt ook wel de doemsdag-gletsjer genoemd. En die bijnaam heeft hij niet voor niets. De gletsjer trekt zich razendsnel terug en is nu al verantwoordelijk voor ongeveer 4 procent van de wereldwijde zeespiegelstijging. Als de gletsjer bovendien in zijn geheel zou smelten, zou deze de zeespiegel met wel 65 centimeter kunnen laten stijgen. Een studie suggereert nu dat de smeltende Thwaites-gletsjer niet de enige doemsdag-gletsjer is. Want mogelijk bestaan er nog veel meer gebieden die nu nog niet veel massa verliezen, maar in de toekomst een grote bijdrage aan de zeespiegelstijging kunnen leveren.
Ondertussen aan de onderzijde van de ijskap
We weten dat breuken en smelt kunnen leiden tot het verlies van ijs op een ijskap. Maar in een nieuwe studie hebben onderzoekers een bijkomend proces ontdekt dat een vergelijkbaar effect heeft. Zo blijkt dat niet alleen het oppervlak, maar ook de onderzijde, op het grensvlak van het land en de kilometers dikke ijskap erboven, kwetsbaar is voor smelt. En dat kan verstrekkende gevolgen hebben. “Een klein beetje water op de bodem kan ervoor zorgen dat het ijs wegglijdt,” legt onderzoeker Eliza Dawson uit.
Glijden
Kortom, het blijkt dat sommige gebieden razendsnel ijs kunnen verliezen als hun gletsjers door smeltprocessen aan de onderzijde van de ijskap versneld gaan ‘glijden’. Bovendien tonen simulaties aan dat dit ook nog eens op korte tijdschalen kan plaatsvinden. Vervolgens waren de onderzoekers benieuwd welke delen van de ijskap het meest kwetsbaar zijn. “De hele gemeenschap richt zich nu op Thwaites,” zegt onderzoeker Dustin Schroeder. “Maar wij vonden in onze studie ook andere gebieden die grote, impactvolle veranderingen met zich mee kunnen brengen.”
(On)stabiele gebieden
Uit de resultaten blijkt dat we bepaalde Antarctische gebieden die nu nog als stabiel worden beschouwd, niet moeten verwaarlozen. Zo blijkt dat sommige gebieden, die momenteel nog geen grote hoeveelheden massa verliezen, in de toekomst zomaar eens een vergelijkbare zeespiegelstijging kunnen veroorzaken als de gevreesde Thwaites-gletsjer. Het gaat dan met name om regio’s in Oost-Antarctica, zoals Enderbyland en George V Land. Hoewel deze gebieden er nu nog beter voor lijken te staan dan sommige regio’s in West-Antarctica, blijken ze heel gevoelig voor smeltprocessen aan de onderzijde van de ijskap. Binnen George V Land benadrukken de onderzoekers dat met name het Wilkes-bekken een grote bijdrage aan de zeespiegel kan leveren wanneer deze smelt. “Je kunt er niet van uitgaan dat alles wat momenteel bevroren is, bevroren blijft,” zegt Schroeder. “Deze regio’s zijn mogelijk ondergewaardeerde potentiële bijdragers aan de zeespiegelstijging.”
Oost-Antarctica is de droogste, winderigste en koudste plek op aarde. De temperaturen kunnen er zelfs zakken tot bijna -100 graden Celsius. Lang werd daarom gedacht dat dit stuk van Antarctica vrij stabiel was en daardoor minder kwetsbaar voor klimaatverandering. Maar steeds meer studies bewijzen het tegendeel. Zo blijkt dat er ook op Oost-Antarctica al tekenen van ijsverlies zijn. Het is niet zo stabiel en beschermd als onderzoekers ooit dachten. En dus neemt de bezorgdheid toe.
Wetenschappers tasten op dit moment nog in het duister over welke factoren precies de onderzijde van de ijskap kunnen aantasten. Een mogelijke oorzaak kunnen veranderende oceaanomstandigheden zijn, iets wat elders op Antarctica al het geval is.
Thermische processen
“Warm oceaanwater bereikt Oost-Antarctische regio’s echter niet zo gemakkelijk als delen van West-Antarctica,” aldus Schroeder. “Maar het water is dichtbij, dus niets is zeker. Bovendien hebben recente studies aangetoond dat thermische processen aan de onderzijde van een ijskap gemakkelijk in werking kunnen worden gezet – soms zelfs geheel spontaan. En dus lijkt het erop dat snelle dooi van de onderste ijslaag veel gemakkelijker kan plaatsvinden dan we tot nu toe hadden gedacht.”
De studie toont aan dat het meten, begrijpen en modelleren van de temperatuur aan de basis van ijskappen heel belangrijk is voor ons begrip over de toekomst. Willen we namelijk de toekomstige zeespiegelstijging nauwkeurig voorspellen, dan is het belangrijk dat we de processen die op grote ijskappen zoals op Groenland en Antarctica gaande zijn, goed doorgronden. “Vervolgonderzoek zal nodig zijn om de regio’s die we in de huidige studie hebben geïdentificeerd, nader te bekijken,” zegt Dawson. “Dat smeltend ijs aan de onderzijde kan resulteren in massaverlies van de ijskap is een proces dat de gemeenschap moet begrijpen en echt moet gaan bestuderen – vooral in de potentieel meest kwetsbare gebieden.”
