Wetenschappers van het Britse Sainsbury Wellcome Centre hebben een mechanisme in de hersenen ontdekt dat verklaart hoe we leren omgaan met onze oerinstincten.
Waarom springt een jong kind verschrikt op bij onweer, terwijl een volwassene rustig blijft doorslapen? En hoe komt het dat sommige mensen blijvend last hebben van angsten, terwijl anderen er makkelijker overheen groeien? Het verhaal begint diep in onze hersenen, waar een klein maar cruciaal gebied zich bevindt met de complexe naam ‘ventrolaterale nucleus geniculatus’ (vLGN). Dit hersengebied blijkt de dirigent te zijn in een bijzonder orkest: het leren onderdrukken van angstreacties die we van nature hebben.
“Mensen worden geboren met instinctieve angstreacties, zoals reacties op harde geluiden of snel naderende voorwerpen”, legt Sara Mederos uit, onderzoeker bij het Sainsbury Wellcome Centre. “We kunnen deze instinctieve reacties echter onderdrukken door ervaring – zoals kinderen die leren genieten van vuurwerk in plaats van de harde knallen te vrezen.”
Muizen die hun angst overwinnen
Om dit fenomeen te doorgronden, bedachten de onderzoekers een ingenieuze proef. Ze toonden muizen een bewegende schaduw boven hun kop, iets wat voor een muis net zo beangstigend is als een roofvogel. Zoals verwacht zochten de muizen in eerste instantie direct een schuilplaats. Maar toen de ‘nepvogel’ keer op keer verscheen zonder dat er echt gevaar dreigde, gebeurde er iets interessants: de muizen leerden kalm te blijven.
Een verrassende ontdekking
Tot nu toe dachten wetenschappers dat onze hersenschors (de buitenste laag van de hersenen) de hoofdrol speelde bij het leren en onthouden. Maar deze studie gooit die aanname op zijn kop. Het is juist het dieper gelegen vLGN dat de herinneringen bewaart die ons vertellen: “Dit lijkt eng, maar is eigenlijk veilig.”
“Onze resultaten dagen de traditionele opvattingen over leren en geheugen uit”, merkt Hofer op. “Hoewel de hersenschors lang werd beschouwd als het belangrijkste centrum van de hersenen voor leren, geheugen en gedragsflexibiliteit, ontdekten we dat het subcorticale vLGN, en niet de visuele cortex, deze cruciale herinneringen opslaat.”
De chemie van kalmte
In het vLGN vonden de onderzoekers ook een bijzondere stof: endocannabinoïden (de familie van de werkzame stoffen in cannabis). Deze lichaamseigen stoffen blijken cruciaal te zijn bij het leren onderdrukken van angstreacties. Ze zorgen ervoor dat bepaalde hersencellen in het vLGN actiever worden wanneer we een ogenschijnlijk gevaarlijke situatie tegenkomen.
Van laboratorium naar therapie
Deze ontdekking biedt nieuwe hoop voor mensen met hardnekkige angsten, fobieën of posttraumatische stress-stoornis (PTSS). “Hoewel instinctieve angstreacties op roofdieren misschien minder relevant zijn voor moderne mensen, bestaat het hersentraject dat we hebben ontdekt ook bij mensen”, legt Hofer uit.
“Dit zou nieuwe wegen kunnen openen voor de behandeling van angststoornissen door zich te richten op vLGN-circuits of gelokaliseerde endocannabinoïde systemen.” De onderzoeksgroep werkt nu samen met artsen om te kijken hoe deze kennis kan worden omgezet in gerichte therapieën. Het doel: mensen met angststoornissen effectiever helpen door direct in te spelen op deze nieuw ontdekte hersenprocessen. Wie weet leiden deze inzichten wel tot doorbraken in de behandeling van angststoornissen, waarbij we niet alleen de symptomen bestrijden, maar ook het onderliggende leermechanisme kunnen versterken.
