Orang-oetans kunnen acteren. Dat is de opmerkelijk conclusie die wetenschappers trekken nadat ze het acteertalent van de apen op videobeelden hebben vastgelegd. De apen ‘doen alsof’ om hun bedoelingen en wensen duidelijk te maken. Het idee dat alleen mensen in staat zijn om te acteren, is daarmee voorgoed verleden tijd.
Het is al langer duidelijk dat grote apen zoals orang-oetans en chimpansees middels gebaren duidelijkheid verschaffen over wat ze willen of voelen. Wanneer de dieren boos zijn, kan er bijvoorbeeld wel eens met stenen worden gegooid. Maar dat is allemaal echt. Dat de apen ook symbolische acties kunnen ondernemen, is nieuw.
Imitatie
“Pantomime wordt beschouwd als iets wat alleen mensen kunnen,” vertelt onderzoeker Anne Russo. “Het is gebaseerd op imitatie, het nadoen van gedrag dat je ergens anders gezien hebt. En dat is complex en te hoog gegrepen voor veel niet-menselijke soorten.” Maar de orang-oetan draait er zijn hand niet voor om.
Boodschap
De wetenschappers trekken die conclusie nadat ze twintig jaar aan data doorspitten. Ze troffen achttien gevallen aan waarin de orang-oetan een boodschap overduidelijk middels acteren wist over te brengen. Soms was dat heel simpel en pakte de aap een stok om zich even over de rug te krabben. Zo gaf het dier aan dat een andere aap hem moest ontluizen.
Nog een keer!
In ingewikkeldere gevallen deden orang-oetans alsof ze een bepaalde handeling zelf niet beheersten. Zo gaven ze aan dat een ander het moest doen. Een mooi voorbeeld is dat van de jonge aap. Een onderzoeker had de zere voet van het aapje in het verleden met een blad behandeld. In een poging dat weer voor elkaar te krijgen, deed de aap die handeling na.
Complex
De meeste orang-oetans aapten vooral de handelingen die ze mensen hadden zien doen na. Dat was hen niet aangeleerd, zo benadrukt Russo. “Het gebeurde tijdens normale communicatie en werd niet door onderzoekers ontlokt. Het maakte deel uit van hun normale dagelijkse gedrag.” Het onderzoek vond plaats onder apen die veelvuldig met mensen in contact zijn geweest, dus het is onduidelijk of wilde apen ditzelfde gedrag vertonen. Het onderzoek toont in ieder geval aan hoe complex en verrassend de communicatie van de orang-oetan in elkaar steekt.
Benieuwd naar het acteertalent van de orang-oetan? In onderstaand filmpje (een aanrader overigens) van New Scientist is te zien hoe Siti net doet alsof ze de kokosnoot niet open krijgt. Ze hoopt zo te bewerkstelligen dat een ander het voor haar doet.
