Amazone raakt miljarden bomen en planten kwijt door droogte en branden

En als gevolg daarvan stoten sommige delen van het regenwoud meer CO2 uit dan enkele van ’s werelds meest vervuilende landen.

In het uitgestrekte Amazoneregenwoud waren branden altijd vrij zeldzaam. Dat komt omdat regenwoud heel nat is en daarom niet zo snel vlam vat. Bovendien kan een brandje om diezelfde reden ook niet zo snel om zich heen slaan. De laatste jaren zien we echter een zorgelijke ommezwaai. Door extreme droogte breken er verwoestende bosbranden uit die miljarden bomen en planten het leven kosten. En dat verandert een van ‘s werelds grootste koolstofputten in een van de grootste vervuilers.

Miljarden bomen en planten
Een internationaal team van wetenschappers onderzoekt al meer dan acht jaar het Amazoneregenwoud vóór, tijdens en na de El Niño van 2015-2016. Deze El Niño veroorzaakte extreme droogte, die gepaard ging met gigantische bosbranden. De onderzoekers hebben nu de vernietigende gevolgen in kaart gebracht. Zo blijkt dat de Amazone zo’n 2,5 miljard bomen en planten door droogte en branden kwijtraakte, die samen grofweg 495 miljoen ton CO2 uitstootten. En dat in een gebied van slechts 1,2 procent van het hele Braziliaanse Amazoneregenwoud en slechts 1 procent van het hele bioom beslaat.

Kwetsbare gebieden
De onderzoekers bestudeerden daarnaast welke gebieden het meest kwetsbaar zijn. Daarvoor verzamelden ze gegevens uit meer dan 21 verschillende regio’s, variërend tussen primair bos (ongerept bos), secondair bos (bos dat opnieuw gegroeid is nadat het primaire bos in ernstige mate verstoord is, bijvoorbeeld door bosbranden) en bossen waar mensen veel bomen hebben gekapt. Hoewel veel bomen stierven in primair bos dat getroffen was door droogte, toont de studie aan dat de meeste bomen verdwenen in secundaire en andere door mensen verstoorde bossen. Bovendien blijken bomen en planten met een dunnere bast vatbaarder voor droogte en branden. Deze kleinere bomen komen vaker voor in door mensen aangetaste bossen.

CO2-uitstoot
Het team komt tot enkele zorgelijke ontdekkingen. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de totale CO2-uitstoot als gevolg van de droogte en branden alleen al in de Braziliaanse regio Lower Tapajós hoger was dan de CO2-uitstoot door ontbossing in het hele Amazonegebied. Als gevolg van de droogte en branden heeft deze regio gedurende een periode van drie jaar evenveel CO2 uitgestoten als de jaarlijkse koolstofemissies van enkele van ‘s werelds meest vervuilende landen. Het regenwoud oversteeg zelfs de emissies van het Verenigde Koninkrijk en Australië. In plaats van dat het gebied dus CO2 uit de atmosfeer onttrekt, draagt het juist bij aan de opwarming van de aarde.

Lang voelbaar
Overigens kunnen de gevolgen van verwoestende droogte en branden nog meerdere jaren voelbaar zijn. Zo ontdekken de onderzoekers dat bomen zelfs tot drie jaar na de El Niño van 2015-2016 in sneller tempo dan normaal stierven. Na die drie jaar werd slechts ongeveer een derde (37 procent) van de emissies weer opnieuw opgenomen door nieuw gegroeide planten. Dit toont aan dat de vitale functie van de Amazone als koolstofput jarenlang kan worden belemmerd nadat het gebukt is gegaan onder ernstige droogte.

Toekomst
De grimmige bevindingen uit de studie hebben belangrijke implicaties voor de wereldwijde inspanningen om de atmosferische koolstofbalans te beheersen. Klimaatmodellen voorspellen namelijk dat extreme droogtes in de toekomst vaker op het toneel zullen verschijnen, met alle gevolgen van dien. “Onze resultaten benadrukken de enorme schadelijke en langdurige effecten die branden kunnen veroorzaken in het Amazoneregenwoud; een ecosysteem dat geen raad weet met bosbranden,” concludeert onderzoeksleider Erika Berenguer.

Overigens benadrukken de bevindingen ook hoe inmenging door mensen het Amazoneregenwoud nog kwetsbaarder maakt. Het onderstreept de noodzaak om illegale houtkap en andere grootschalige menselijke invloeden in de Amazone terug te dringen. Bovendien zou er volgens de onderzoekers meer geïnvesteerd moeten worden in effectieve brandbestrijding. “De resultaten laten zien dat er actie op verschillende schalen nodig is,” stelt onderzoeker Jos Barlow. “Internationaal hebben we actie nodig om klimaatverandering, dat zorgt voor meer extreme droogte en bosbranden, aan te pakken. Op lokaal niveau zullen bossen beter moeten worden beschermd.” En op die manier hopen de onderzoekers het Amazoneregenwoud én de essentiële functie die het regenwoud speelt in ons klimaatsysteem, beter te beschermen.