Oude Egyptische mummies hebben een geur die onderzoekers omschrijven als ‘houtachtig,’ ‘kruidig’ en zelfs ‘zoet’.
Egyptische mummies zijn vaak duizenden jaren oud. Zo is de mummie van de beroemde farao Toetanchamon bijvoorbeeld al zo’n 3.000 jaar oud. Je zou denken dat zulke oeroude gemummificeerde lichamen niet bepaald een geur hebben waar je blij van wordt. Maar een nieuwe studie laat het verrassende tegendeel zien.
Studie
De studie, gepubliceerd in het Journal of the American Chemical Society, is de eerste die de geur van gemummificeerde lichamen op een systematische manier onderzoekt. Met een mix van geavanceerde apparatuur – waaronder een elektronische ‘neus’ – en gespecialiseerde geurdeskundigen, werden negen oude Egyptische mummies onder de loep genomen. “De geur van gemummificeerde lichamen heeft al jaren de nieuwsgierigheid gewekt van zowel experts als het grote publiek”, licht onderzoeksleider Matija Strlič toe. “Tot nu toe was er echter geen gecombineerde chemische en zintuiglijke studie. Dit baanbrekende onderzoek geeft ons nu de tools om de oude balsemmaterialen beter te begrijpen. Het voegt een waardevolle laag informatie toe die de museumtentoonstellingen van gemummificeerde lichamen nóg boeiender maakt.”
Geur
Geuren zijn chemische moleculen die door een stof worden vrijgegeven en in de lucht blijven hangen. De onderzoekers gebruikten een gaschromatograaf gekoppeld aan een massaspectrometer om de chemicaliën te meten en te analyseren die vrijkwamen van negen oude Egyptische gemummificeerde lichamen. Daarnaast beoordeelde een panel van getrainde geurdeskundigen de geuren op kwaliteit, intensiteit en aangenaamheid. Door deze methoden te combineren, konden de onderzoekers precies vaststellen of een geur afkomstig was van het archeologische object zelf, van conserveringsproducten of pesticiden die later werden toegevoegd, of van de natuurlijke afbraak door de jaren heen door schimmels, bacteriën en andere micro-organismen.
Houtachtig, kruidig en zoet
De bevindingen zijn tamelijk opmerkelijk. Zo blijken de oude Egyptische gemummificeerde lichamen een geur te hebben die ‘houtachtig,’ ‘kruidig’ en zelfs ‘zoet’ te noemen is. Niet echt de geuren die je wellicht bij duizenden jaren oude mummies zou verwachten.
Oude Egyptenaren
Toch zijn deze geuren wel te verklaren. Geur speelde een cruciale rol voor de oude Egyptenaren tijdens het mummificatieproces, omdat aangename geuren werden gekoppeld aan de lichamen van goden en hun zuiverheid, terwijl vieze geuren werden gezien als tekenen van corruptie en verval. Zelfs vandaag de dag, zo’n 5.000 jaar later, beschrijven conservators de geur van deze gemummificeerde lichamen vaak als ‘aangenaam,’ dankzij de geurige mix van coniferenharsen en oliën (zoals dennen, ceder en jeneverbes), gomharsen (zoals mirre en wierook) en wassen. “Voor de oude Egyptenaren was mummificatie een essentiële begrafenisritueel, bedoeld om zowel het lichaam als de ziel voor het hiernamaals te bewaren”, vertelt co-auteur Ali Abdelhalim, directeur van het Egyptisch Museum in Caïro. “Dit werd gedaan door een zorgvuldig balsemingsproces met oliën, wassen en balsems. In de loop der tijd ontwikkelde de praktijk zich verder, en door de gebruikte technieken en materialen te identificeren, krijgen we inzicht in de tijd, locatie en zelfs de sociaaleconomische status van de gemummificeerde persoon.”
Musea
De nieuwe inzichten geven ons niet alleen aanwijzingen over de materialen die bij de mummificatie werden gebruikt, maar ook over hoe de praktijken en ingrediënten door de tijd heen zijn veranderd. Bovendien verrijkt de studie onze kennis over het behoud van deze artefacten in musea en laat zien hoe geur op een innovatieve manier kan worden ingezet om het publiek dichter bij het erfgoed te brengen. Zo stellen de onderzoekers voor dat musea niet alleen visueel, maar ook via geur het publiek kunnen betrekken door ‘geurscènes’ te creëren.
In de toekomst zal het team een moderne reconstructie maken van de geur van oude gemummificeerde lichamen, waardoor bezoekers ook dit fascinerende aspect van het oude Egyptische erfgoed kunnen ervaren.
