Als parasieten knuffelig en schattig zouden zijn, waren we nu compleet in paniek geweest

Want nieuw onderzoek suggereert dat het aantal mariene parasieten een door klimaatverandering ingegeven duikvlucht heeft ingezet. En hoewel dat je – door het slechte imago van parasieten – misschien weinig doet, is dat toch wel reden tot zorg.

Tot die conclusie komen onderzoekers nadat ze nagingen hoe het mariene parasieten in Puget Sound – een zeearm van de Stille Oceaan, in het noordwesten van de VS – verging. Ze sneden daartoe 699 vissen die tussen 1880 en 2019 in Puget Sound gevangen waren en vervolgens in museumcollecties waren opgenomen, open. “Dat duurde lang,” vertelt onderzoeker Chelsea Wood. “Het liefst had ik de vissen in een blender gestopt en een genoomtechniek gebruikt om het DNA van hun parasieten te detecteren, maar de vissen werden bewaard in een vloeistof die hun DNA vernietigt.” En dus moesten de onderzoekers de parasieten fysiek in de vissen op gaan zoeken. Uiteindelijk haalden ze uit de 699 vissen maar liefst 17.259 parasieten. En daarmee zou je op het eerste gezicht misschien niet denken dat de mariene parasieten er slecht voor staan. Toch is dat zo, zo schrijven Wood en collega’s in het blad Proceedings of the National Academy of Sciences. Want hun analyse van de tot wel 140 jaar oude vissen en hun gasten hint op een duidelijke trend, waarbij het aantal parasieten met een vrij complexe levenscyclus (zie kader) schrikbarend snel is afgenomen en een aantal zelfs helemaal niet meer in na 1980 gevangen vissen wordt teruggevonden.

Complexe levenscyclus
Parasieten zijn organismen die bij gratie van andere organismen overleven. Sommige soorten parasieten hebben het daarbij op één specifieke gastheer voorzien. Maar er zijn ook parasieten die een wat complexere levenscyclus kennen en daarbij op twee, drie of zelfs meer gastheren vertrouwen. Ze leggen hun eitjes bijvoorbeeld in de ene vissoort, waarna de uit die eitjes komende larven weer een andere vissoort infecteren en vervolgens nog een derde vissoort nodig hebben om echt tot volwassen parasieten uit te groeien die daarna weer eitjes leggen in de gastheer waar ook hun ouders voor hun voortplanting een eerste beroep op deden.

Sterke afname
“Onze resultaten laten zien dat het aantal parasieten met één of twee gastheren vrij stabiel bleef,” vertelt Wood. “Maar parasieten met drie of meer gastheren crashten echt. De mate waarin hun aantallen afnamen was zo ernstig dat het tot conservatiemaatregelen zou leiden als het soorten betrof waar mensen echt om geven, zoals zoogdieren of vogels.”

Voor hun studie maakten onderzoekers gebruik van vissen die tussen 1880 en 2019 in Puget Sound gevangen werden en vervolgens deel uit gingen maken van museumcollecties. Het stelde ze in staat om na te gaan hoe parasieten het over een periode van 140 jaar in Puget Sound maakten. Afbeelding: Katherine Maslenikov / UW Burke Museum.

Zo stelden de onderzoekers op basis van hun analyse van die 699 vissen vast dat het aantal parasieten met drie of meer gastheren in Puget Sound per decennium met gemiddeld 11 procent is afgenomen. Ook identificeerden ze tien soorten parasieten die sinds 1980 niet meer in vissen uit Puget Sound lijken voor te komen, waarvan er negen ook van drie of meer gastheren afhankelijk zijn.

Klimaatverandering
De grote afnames zijn te herleiden naar klimaatverandering, zo stellen de onderzoekers. Tussen 1950 en 2019 is de temperatuur van het wateroppervlak van Puget Sound met ongeveer 1 graad Celsius opgewarmd. “We denken dat de stijgende temperaturen de gastheren van de parasieten beïnvloeden en zo ook een indirect effect hebben op de parasieten zelf,” legt Wood uit. “Want als hoge temperaturen direct van invloed waren geweest op de parasieten, zou je verwachten dat alle parasieten daar hinder van ondervinden.”

Ecosystemen als Rube Goldberg-machines
Maar in plaats daarvan zijn het dus vooral de parasieten met een complexe levenscyclus, oftewel drie of meer verschillende gastheren. “Je kunt die parasieten met een complexe levenscyclus ook wel beschouwen als Rube Goldberg-machines,” legt Wood uit. “Dat zijn machines die een simpele taak op een overdreven ingewikkelde manier, middels een serie van delicate, in elkaar grijpende mechanismen, oplossen. Hoe meer mechanismen een Rube Goldberg-machine heeft, hoe gemakkelijker er iets mis kan gaan. Stel je nu voor dat je zo’n Rube Goldberg-machine hebt en deze in een storm buitenzet. Dan heb je de omstandigheden veranderd en waarschijnlijk gaat één van de mechanismen stuk. En hoe meer mechanismen je hebt, hoe waarschijnlijker het is dat er eentje breekt. Zo is het ook met parasieten: hoe meer gastheren ze vereisen, hoe gemakkelijker er iets mis kan gaan, zeker als de omstandigheden in de omgeving door klimaatverandering, veranderen.”

Grootschalige afnames
Hoewel het logischerwijs dus in de lijn der verwachting lag dat parasieten met meerdere gastheren weleens meer hinder kunnen ondervinden van klimaatverandering, heeft de enorme achteruitgang die nu in Puget Sound is geconstateerd, de onderzoekers zeker verrast. “We verwachtten eigenlijk te zien dat sommige parasieten in aantal zouden toenemen, terwijl anderen zouden afnemen. Maar in plaats daarvan zagen we enorme, grootschalige afnames die nauw samenhingen met de opwarming van het water.”

Parasieten zijn nuttig
Het is misschien niet direct iets waar je van wakker ligt. Want parasieten hebben nu eenmaal niet zo’n best imago; veelal worden ze vooral geassocieerd met ziekte en ellende. Maar daarmee doen we ze vreselijk tekort. Want hoewel er maar relatief weinig onderzoek gedaan wordt naar parasieten, weten we inmiddels wel dat juist de parasieten met een complexe levenscyclus een enorme stempel drukken op de voedselketen. “Neem bijvoorbeeld Euhaplorchis californiensis,” legt Wood uit. “Deze platworm gebruikt meerdere gastheren.” Als larve bivakkeert de platworm in vissen en als volwassene juist in de maag van roofvogels. Dat klinkt eenvoudiger dan het is, want het betekent dat de parasiet een manier moet zien te vinden om vanuit de vis in een vogel te komen. “De parasiet zou in de vis rustig kunnen wachten tot die vis door een vogel wordt opgegeten; vogels eten regelmatig vissen. Maar deze parasiet is vindingrijk en heeft een manier gevonden om zijn kans om in de maag van een vogel te belanden, te vergroten. Hij verandert namelijk het gedrag van de vis waarin hij resideert zodanig dat de kans dat die vis door een vogel wordt opgegeten, groeit. Niet door deze parasiet geïnfecteerde vissen zijn slim genoeg om zich gedeisd te houden en te voorkomen dat ze de aandacht van vogels – die van bovenaf op hen jagen – trekken. Maar geïnfecteerde vissen maken juist veel spektakel; ze zwemmen naar het wateroppervlak en dartelen daar zorgeloos rond. Door dat roekeloze gedrag is de kans dat een geïnfecteerde vis door een vogel wordt opgegeten tien tot dertig keer groter. En dat betekent dat de kans dat een parasiet zijn levenscyclus in een vogel kan voltooien ook tien tot dertig keer groter is. Maar het betekent ook dat vogels in de aanwezigheid van deze parasiet meer voedsel tot hun beschikking hebben dan wanneer de parasiet er niet is. En zo kan de parasiet vogelpopulaties ondersteunen, iets wat – zeker in een wereld waar veel watervogels bedreigd worden – niet onbelangrijk is.” En het verhaal van E. californiensis staat niet op zichzelf. “Parasieten manipuleren het gedrag van hun gastheren heel vaak. Wereldwijd wordt energie door de interventie van parasieten hoger de voedselketen in gedreven en zonder parasieten zouden die voedselketens er heel anders uitzien.” Maar parasieten vervullen ook andere functies. “Zonder parasieten zouden we ook ongecontroleerde (en ongewenste, red.) groei van sommige gastheerpopulaties zien.”

Bescherming
Het moge duidelijk zijn; parasieten zijn nuttig. Voor Wood en collega’s was dat eerder al reden om een heus beschermingsplan voor parasieten op te stellen. En het nieuwe onderzoek bewijst maar weer eens dat dat geen overbodige luxe is. “Wat volgens mij het belangrijkste is, is dat mensen meer over parasieten gaan leren,” stelt Wood. “Hoewel parasieten 40 tot 50 procent van alle diersoorten uitmaken, wordt er zelden aandacht aan besteed in biologielessen. En iets wat je niet begrijpt, kun je niet behouden.”

Meer onderzoek naar parasieten is ook hard nodig; in 2020 stelden Wood en collega’s al vast dat het overgrote deel van de parasieten (naar schatting zo’n 90 procent) nog niet eens ontdekt en beschreven is. En daarmee blijven ook veel van hun functies die – afgaand op wat we weten van soorten die we wél kennen – doorgaans heel belangrijk zijn, in nevelen gehuld. En ook deze nieuwe studie, die specifiek over mariene parasieten herbergt, doet weer nieuwe vragen rijzen. Zo is bijvoorbeeld onduidelijk of de afnames die in Puget Sound zijn waargenomen uniek zijn of ook in andere wateren optreden. “Ons laboratorium werkt momenteel aan projecten in de Golf van Alaska, de Rio Grande, de Parelrivier en de rivier de Alabama. De data die we daar verzamelen, zullen ons helpen om beter te gaan begrijpen of de afnames veelvoorkomend zijn. Maar wij zijn slechts één lab; we hebben andere laboratoria nodig om vergelijkbaar onderzoek te gaan doen. Met data uit veel verschillende ecosystemen zullen we in staat zijn om vast te stellen of parasieten wereldwijd bedreigd worden.”

Bronmateriaal

"Warming oceans have decimated marine parasites — but that’s not a good thing" - University of Washington
Interview met Chelsea Wood
Afbeelding bovenaan dit artikel: Katie Leslie / University of Washington

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd