Wie vlak voor het weekend onder het mes gaat, heeft meer kans op complicaties en een hogere sterftekans dan wie net na het weekend wordt geopereerd. Dat blijkt uit een grootschalige Canadese studie die de zogenaamde “weekendkloof” in de gezondheidszorg onderzocht.
De aanleiding voor dit onderzoek kwam voort uit een eerdere studie die het team uitvoerde naar chirurgische uitkomsten op vrijdag de 13e. “Uit onze anekdotische ervaring kan zorg in het weekend negatief worden beïnvloed door een afname van personeel en een toename van de patiënt-personeel ratio”, vertelt het onderzoeksteam aan Scientias.nl. “Daarom besloten we dit fenomeen grondig te bestuderen in een grote populatie over meerdere jaren en verschillende specialismen.”
Een zorgwekkende ontdekking
De onderzoekers analyseerden gegevens van bijna 430.000 patiënten die tussen 2007 en 2019 een van 25 veelvoorkomende chirurgische ingrepen ondergingen. De resultaten van de studie zijn op zijn minst zorgwekkend te noemen. “Onze studie toont aan dat er over meerdere specialismen heen een verhoogd risico is op chirurgische complicaties voor patiënten die net vóór het weekend worden geopereerd”, vertelt het team. Patiënten die vlak vóór het weekend werden geopereerd (typisch op vrijdag), hadden 5 procent meer kans op negatieve uitkomsten zoals overlijden, complicaties of heropname in het ziekenhuis, vergeleken met patiënten die vlak ná het weekend (meestal op maandag) werden geopereerd.
Dit patroon bleef zichtbaar na 30 dagen, 90 dagen en zelfs een heel jaar na de operatie. “We zien dit weekendeffect bij verschillende soorten operaties en specialismen, maar vooral bij geplande, niet-spoedeisende ingrepen”, legt het onderzoeksteam uit. “Het effect was bijzonder sterk in de velden van hartchirurgie, algemene chirurgie, orthopedische chirurgie, urologie en vaatchirurgie.”
Waarom dit gebeurt
Maar wat veroorzaakt dit weekendeffect? De onderzoekers wijzen op verschillende factoren. “Operaties vóór het weekend kunnen riskanter zijn omdat patiënten die op vrijdag een procedure ondergaan vaak in het weekend in het ziekenhuis moeten blijven voor postoperatieve zorg,” legt het team uit. “Studies hebben aangetoond dat er in het weekend aanzienlijk minder artsen, verpleegkundigen en klinisch personeel aanwezig zijn.” Uit de studie bleek bijvoorbeeld dat op vrijdag vaker jongere chirurgen met minder werkervaring opereerden dan op maandag. “Deze verminderde personeelsbezetting kan leiden tot minder snelle detectie van en actie op acute complicaties, wat bijdraagt aan een toename van complicaties in het weekend”, aldus de onderzoekers.
Een wereldwijd probleem
Hoewel het onderzoek in Canada werd uitgevoerd, denken de wetenschappers dat de resultaten breder toepasbaar zijn. “Omdat onze studie een diverse groep van meer dan 400.000 patiënten analyseerde qua sociaaleconomische status, eerdere medische problemen, en een diverse set artsen en gezondheidssystemen, geloven we dat onze resultaten generaliseerbaar zijn naar andere soorten gezondheidssystemen”, vertelt het team. “Bovendien is het weekendeffect internationaal onderzocht en komen resultaten van die studies overeen met de onze.”
Een onverwachte uitzondering
Hoewel de bevindingen breed toepasbaar lijken, ontdekten de onderzoekers een opmerkelijke uitzondering in het geval van spoedoperaties. Bij spoedoperaties bleek het weekendeffect omgekeerd: patiënten die voor het weekend werden geopereerd, hadden betere uitkomsten dan degenen die na het weekend werden geholpen. Ondanks deze uitzondering blijft het weekendeffect een zorg voor geplande ingrepen. Gelukkig zijn er stappen die ziekenhuizen kunnen nemen om dit effect te verminderen.
“Op basis van onze gegevens kunnen ziekenhuissystemen het weekendeffectverschijnsel verminderen door te zorgen voor voldoende personeel en toegang tot ervaren artsen en het primaire chirurgische/medische team gedurende het weekend”, stelt het onderzoeksteam voor.
De wetenschappers zijn vastbesloten om verder te graven. “We zijn van plan om verder te onderzoeken wat de impact is van verschillende sociale en culturele fenomenen op chirurgische uitkomsten om ongelijkheden en inefficiënties aan het licht te brengen”, concludeert het team.
