Je bent niet zomaar van deze bijtgrage insecten af.
Niets is vervelender dan een zoemende mug die nét voordat je in slaap valt, voorbij vliegt. En ja, deze mug weet jou ook in het donker te vinden. Muggen komen namelijk af op een unieke cocktail van lichaamsgeuren die wij uitstoten. Het is overigens nog niet zo gemakkelijk om deze eigenschap van muggen uit te schakelen, zo tonen onderzoekers aan. Want zelfs als je de receptoren waarmee de mug ons ruikt, verwijdert, vindt ie een manier om ons op te sporen.
Geur
Bij de meeste dieren is een reukneuron slechts verantwoordelijk voor het detecteren van één bepaalde geur. “Als mensen één enkele geurreceptor verliezen, dan verliezen alle neuronen die deze receptor tot expressie brengen het vermogen om die geur te ruiken,” legt onderzoeker Leslie Vosshall uit. Maar zij en haar collega’s ontdekten dat dit verrassend genoeg niet het geval is bij muggen.
Uitgeschakeld
Zoals gezegd komen muggen af op onze lichaamsgeur. Deze geur stimuleert de receptoren in de meestal twee veerachtige antennes waar de mug mee uitgerust is. Wetenschappers hebben geprobeerd deze receptoren te verwijderen in een poging mensen ondetecteerbaar te maken voor de bijtgrage insecten. Maar dat bleek nog niet zo eenvoudig. Zelfs nadat de onderzoekers een hele familie geurgevoelige receptoren uit het muggengenoom verwijderden, vonden de muggen een manier om mensen op te snorren. “Muggen breken alle bekende regels over hoe dieren dingen ruiken,” aldus onderzoeker Margo Herre.
Om dit beter te begrijpen, bestudeerden de onderzoekers hoe de menselijke geur in het brein van de mug wordt verwerkt. Dat muggen zich zo tot ons aangetrokken voelen, komt door een bepaald lekker ruikend stofje dat zich in ons zweet en adem ophoudt: 1-octen-3-ol, ook wel octenol genoemd. En nu blijkt dat neuronen die worden gestimuleerd door octenol, ook worden gestimuleerd door aminen – een ander stofje dat muggen gebruiken om mensen op te sporen. Het betekent dat individuele neuronen meerdere chemische receptoren tot expressie brengen, waardoor ze functioneel blijven, zelfs als één van de receptorfamilies is aangetast. Op deze manier hebben muggen dus altijd een plan B om mensen op te sporen.
Merkwaardig
Kortom, het reuksysteem van muggen is heel anders georganiseerd, met meerdere sensorische receptoren die zich in één neuron bevinden. Merkwaardig is dit mechanisme overigens wel. Het suggereert namelijk dat octenol-neuronen van de mug blijkbaar ook aminen kunnen detecteren, iets dat nog nooit eerder bij een dier is gezien. “Verrassend genoeg zijn de neuronen die muggen gebruiken om octenol te detecteren en de aminereceptoren geen afzonderlijke onderdelen,” concludeert onderzoeker Meg Younger. “Hierdoor kunnen alle mensgerelateerde geuren het mensdetecterende deel van het muggenbrein activeren, zelfs als sommige van de receptoren verloren gaan.”
Aantrekkingskracht
Kortom, muggen hebben bepaalde mechanismen in hun reuksysteem ontwikkeld die ervoor zorgen dat ze onze geuren altijd kunnen ruiken. “Je bent niet zomaar van de mug af,” stelt Vosshall. “Bij toekomstige pogingen om muggen te bestrijden met behulp van insectenwerende middeltjes, zal er rekening gehouden met worden met hoe groot hun aantrekkingskracht tot ons is.”
De mug is mogelijk niet het enige dier dat een manier heeft gevonden om ons te slim af te zijn. Vosshall denkt dat andere insecten over een soortgelijk mechanisme beschikken. Zo is uit eerder onderzoek gebleken dat fruitvliegjes een vergelijkbare co-expressie van receptoren in hun neuronen hebben. “Dit kan een algemene strategie zijn voor insecten die sterk afhankelijk zijn van hun reukvermogen,” oppert Vosshall. De onderzoekers zijn van plan om in toekomstig werk de functionele betekenis van de co-expressie van verschillende soorten reukreceptoren verder te bestuderen.
