Door wachtrijen te vormen, voorkomen de visjes opstoppingen en botsingen, iets dat helaas in menselijke menigten regelmatig gebeurt.
Wanneer er onverhoopt in een gebouw brand uitbreekt of een heel dorp geëvacueerd moet worden, wil iedereen natuurlijk zo snel mogelijk weg. Dit leidt echter regelmatig tot een vertraging of opstopping in de mensenstroom. Maar nu kunnen we een voorbeeld nemen aan de neontetra; een klein, tropisch visje. Want dit visje laat ons precies zien hoe een doeltreffende evacuatie, zonder slachtoffers, eruit zou moeten zien.
De neontetra (Paracheirodon innesi) is een tropische vis die ook als aquariumvis gehouden wordt. Ze zijn ongeveer 0,5 centimeter breed en 3 centimeter lang. Mannetjes en vrouwtjes zijn moeilijk te onderscheiden, maar over het algemeen is het mannetje wat slanker en bezit een rechte, blauwe lengtestreep terwijl vrouwtjes een rondere buik hebben met een geknikte blauwe lengtestreep. Over het lijf van neontetra’s loopt een horizontale lijn die van kleur kan veranderen. Die verandering treedt op als kleine plaatjes in de schubben in een andere hoek gaan staan en zo het licht anders weerkaatsen. Vermoed wordt dat de hoek verandert onder invloed van zenuwprikkels.
In de studie observeerden onderzoekers neontetra’s in een vistank die op de vlucht sloegen door een bewegend visnet. Een nauwe opening leidde de weg naar veiligheid. De diameter van deze opening varieerde van 1,5 centimeter tot 4 centimeter.
Wachtrij
Het team ontdekte al gauw iets opmerkelijks. Zo bleek dat de visjes, die waren opgedeeld in groepen van dertig, wachtrijen begonnen te vormen. Vervolgens wachtten ze netjes op hun beurt voordat ze zich door de nauwe opening wurmden. De onderzoekers merkten op dat de visjes zich logischerwijs sneller door de grotere openingen manouvreerden dan door de kleinere, al deden ze dit in beide gevallen met een constante snelheid. Alleen de laatste paar visjes waren wat langzamer.
Geen fysiek contact
Opvallend genoeg blijkt dat de visjes elkaar gedurende de evacuatie geen moment aanraakten. Ze hielden in feite voortdurend een gewenste sociale afstand, waardoor ze opstoppingen en botsingen doeltreffend wisten te voorkomen. Dit is vergelijkbaar met wat wetenschappers al eerder bij sommige mieren hebben waargenomen, maar staat in schril contrast met het gedrag van kuddes schapen en menselijke menigten, waar opstoppingen juist vaak voorkomen.
Love Parade
Wanneer we ons vege lijf in een noodsituatie proberen te redden, beginnen mensen te dringen, wat een efficiënte evacuatie afremt. Dit kan in het uiterste geval zelfs tot dodelijke slachtoffers leiden, zoals het drama tijdens Love Parade in Duisburg maar al te goed illustreert.
Wilde neontetra’s
Maar in tegenstelling tot de mens, houdt de neontetra er een slimmere tactiek op na. Waar het voorbeeldige gedrag van neontetra’s vandaan komt? De onderzoekers vermoeden dat het gedrag dat van wilde soortgenoten weerspiegelt, die zich tussen rotsen in rivieren manoeuvreren. En ook hier is het natuurlijk het effectiefst als iedereen geduldig wacht en netjes achteraan in een rij aansluit.
Voorbeeld
Volgens de onderzoekers zouden we een voorbeeld kunnen nemen aan het keurige gedrag van neontetra’s. Want blijkbaar kunnen ze, zelfs in dreigende situaties, beter op hun beurt wachten dan wij. Dit bespoedigt vervolgens een succesvolle evacuatie aanzienlijk, waarbij niemand elkaar onverhoopt voor de voeten loopt.
Mocht je dus onverhoopt in een evacuatie-situatie terechtkomen, en je wilt opstoppingen en botsingen voorkomen, dan zou je eens aan de neontetra kunnen denken. Sluit netjes aan in de rij en loop in hetzelfde tempo en in dezelfde richting als de persoon voor je. Wanneer elk persoon op deze manier anticipeert, ontstaan er weinig botsingen en gaat evacuatie een stuk sneller. “We hopen dat door het gedrag van vissen te leren, we menselijke stormlopen kunnen voorkomen, die over de hele wereld herhaaldelijk dodelijke slachtoffers hebben gemaakt,” besluiten de onderzoekers.
