Allemaal een derde coronaprik? Onnodig en ethisch gezien onverdedigbaar

Voor de meesten van ons is het absoluut onnodig om een derde coronaprik te gaan halen, zo betogen deskundigen in The Lancet.

Veel overheden van rijke landen wikken en wegen. Nu het grootste deel van hun burgers volledig is ingeënt, wacht een tweede vraagstuk. Kunnen de vaccinatielocaties voorlopig sluiten? Of moeten ze zich in plaats daarvan op gaan maken voor het uitdelen van een derde coronaprik?

Israël
In Nederland wordt daar nog volop over gediscussieerd en nagedacht. Andere landen hebben die discussie echter al achter zich gelaten; in Israël zijn al miljoenen zogenoemde boostershots uitgedeeld. Iedereen boven de twaalf komt daar sinds eind vorige maand voor in aanmerking. Andere landen zijn zorgvuldiger in hun selectie; zo besloot Groot-Brittannië bijvoorbeeld om de boosters eerst uit te delen aan alle mensen met een kwetsbare gezondheid of ouder dan vijftig jaar.

Opiniestuk
De inzet van deze boosters zijn niet onomstreden. Want is het nu werkelijk nodig om volledig gevaccineerden (nu al) opnieuw te vaccineren? En kunnen we de miljoenen vaccins die nu in de bovenarmen van reeds volledig gevaccineerden verdwijnen, niet beter op een andere manier gebruiken? In een opiniestuk van The Lancet zijn wetenschappers er heel duidelijk over. De meeste mensen hebben geen boostershot nodig. En het is in dit stadium van de pandemie ronduit ongepast om toch zo’n boostershot aan de algemene populatie aan te bieden.

Onnodig
Dat een boostershot meestal overbodig is, blijkt volgens de deskundigen uit tal van observationele studies. Deze onderzoeken wijzen uit dat de reeds toegediende vaccins zeer effectief blijven. Dat wil zeggen dat ze – ook temidden van de belangrijkste varianten die nu rondwaren – nog altijd goed beschermen tegen ernstige ziekte. Hoewel de vaccins minder goed beschermen tegen asymptomatische COVID-19 en ook niet helemaal kunnen voorkomen dat mensen het virus op anderen overdragen, wijzen onderzoeken nog altijd uit dat het toch voornamelijk ongevaccineerden zijn die anderen besmetten en de grootste kans hebben om na besmetting ernstig ziek te worden. “De op dit moment beschikbare studies leveren geen overtuigend bewijs dat er sprake is van een substantiële afname in de bescherming tegen ernstige ziekte,” zo stelt Ana-Maria Henao-Restrepo, hoofdauteur van het opiniestuk en werkzaam bij de Wereldgezondheidsorganisatie. En dus is er in principe ook geen reden om een derde coronaprik – die juist bedoeld is om een afnemende bescherming tegen ernstige ziekte te compenseren – in te zetten.

Uitzondering
Een uitzondering kan wellicht gemaakt worden voor mensen die eerder een minder effectief vaccin kregen of met een verzwakt immuunsysteem kampen. “Alhoewel mensen die niet sterk reageerden op de eerste vaccinatie, mogelijk ook niet afdoende reageren op een booster,” zo is in The Lancet te lezen. “Het is niet bekend of mensen met een verzwakt immuunsysteem meer gebaat zijn bij een extra dosis van hetzelfde vaccin of een ander vaccin dat de primaire immuunrespons complementeert.”

Onethisch
Er is wetenschappelijk gezien op dit moment dus geen reden om iedereen een derde coronaprik aan te bieden. Maar een boostershot is ook ethisch gezien onverdedigbaar, zo stellen de onderzoekers. Want terwijl in Nederland zo’n 74 procent van alle mensen ouder dan twaalf jaar volledig gevaccineerd is en iets meer dan 83 procent in ieder geval één prik heeft gehad, ligt de vaccinatiegraad in lage-inkomenslanden rond de 2 procent. “De beperkte voorraad vaccins redt de meeste levens als deze beschikbaar komt voor mensen die een aanzienlijke kans hebben om ernstig ziek te worden en nog geen enkel vaccin ontvangen hebben,” aldus Henao-Restrepo. “Zelfs als een booster enig voordeel zou hebben, zou dat nog niet opwegen tegen de voordelen die het heeft om de ongevaccineerden te beschermen.”

Niemand is veilig tot iedereen veilig is
Het brengt ons bij de kreet die COVAX – een programma gericht op de eerlijke verdeling van de vaccins – al heel lang bezigt: No-one is safe, until everyone is safe. Een lage vaccinatiegraad in lage-inkomenslanden is namelijk geen lokaal probleem, maar een bedreiging voor iedereen, gevaccineerd of niet. “Als vaccins daar ingezet worden waar ze het grootste verschil kunnen maken, kan dat het einde van de pandemie dichterbij brengen, omdat de verdere evolutie van varianten wordt afgeremd,” legt Henao-Restrepo uit.

Bijwerkingen
Maar er zijn meer redenen om voorzichtig te zijn met boosters, zo is in het opiniestuk te lezen. Want waar de voordelen van de primaire vaccins zonder enige twijfel opwogen tegen de (kleine) risico’s die de primaire vaccinaties met zich meebrachten, kan dat voor de boosters wel eens anders zijn als ze te vaak of te snel worden ingezet. Dat zou met name het geval kunnen zijn voor vaccins met aan het immuunsysteem gerelateerde bijwerkingen. “Zoals myocarditis (een ontsteking van de hartspier, red.) die wat vaker optreedt na de tweede dosis van sommige mRNA-vaccins of het Guillain-Barré syndroom dat geassocieerd wordt met coronavaccins die het adenovirus als vector gebruiken.” Als – in de kern onnodige – boosters dergelijke nadelige reacties veroorzaken, kan dat de vaccinatiebereidheid – niet alleen in de strijd tegen COVID-19 – schaden. “Dus wijdverspreide boosting moet enkel ondernomen worden als er duidelijk bewijs is dat dat gepast is,” zo concluderen de onderzoekers.

Booster kan nuttig worden
Op dit moment is een booster – afgaand op wat we weten over de effectiviteit van de primaire vaccins en de wereldwijde vaccinatiegraad – voor de meesten van ons dus onnodig en ongepast. Maar de wetenschappers benadrukken dat dat zeker kan veranderen. Bijvoorbeeld als het effect van de eerste vaccins na verloop van tijd toch begint af te nemen. Of als blijkt dat de vaccins toch niet zo goed beschermen tegen nieuwe varianten. In het laatste geval lijkt het overigens nog steeds niet zo zinvol om dan simpelweg nog een keer het vaccin toe te dienen dat mensen eerder hebben gehad. “Als nieuwe varianten ontstaan die aan de huidige vaccins weten te ontsnappen, dan komen die waarschijnlijk voort uit virusstammen die reeds wijdverspreid zijn,” zo is in het opiniestuk te lezen. Een booster die ontwikkeld is om de dominante virusstammen een hak te zetten is dan ook waarschijnlijk veel effectiever dan de boosters die nu veel worden ingezet en identiek zijn aan het vaccins die gevaccineerden eerder ontvingen en ontwikkeld zijn voor bijvoorbeeld de dominante deltavariant het levenslicht zag.

Overwegingen
Het opiniestuk maakt duidelijk dat er nogal wat zaken in overweging moeten worden genomen alvorens de knoop omtrent de derde coronaprik door te hakken. “De vaccins die momenteel beschikbaar zijn, zijn veilig, effectief en redden levens,” benadrukt dr. Soumya Swaminathan, één van de auteurs van het opiniestuk en eveneens werkzaam bij de Wereldgezondheidsorganisatie. “Hoewel het idee om het aantal coronagevallen verder terug te dringen door de immuniteit onder gevaccineerden te verhogen, heel aantrekkelijk is, moet de beslissing om dat te doen gebaseerd zijn op bewijs en moeten de voor- en nadelen voor het individu en de samenleving in ogenschouw worden genomen. Deze belangrijke beslissingen moten gebaseerd zijn op robuust bewijs en een internationale wetenschappelijke discussie.” Voor nu wijst die discussie wat de auteurs van het opniniestuk betreft, in een duidelijke richting. Het is onnodig en onverdedigbaar om iedereen een derde coronaprik aan te bieden.

De onderzoekers scharen zich daarmee achter de Wereldgezondheidsorganisatie die landen eerder al heeft opgeroepen om van boostershots af te zien, tot in ieder geval het leeuwendeel van de wereldbevolking de eerste vaccins heeft ontvangen. Heel wat landen hebben die oproep al naast zich neergelegd. Nederland is nog in dubio; een advies van de Gezondheidsraad wordt later vandaag verwacht. Mede op basis daarvan wil de regering binnenkort de knoop doorhakken.

Bronmateriaal

"Considerations in boosting COVID-19 vaccine immune responses" - The Lancet
Afbeelding bovenaan dit artikel: Gustavo Fring via Pexels

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd