Het betreft eigenlijk twee volledig verschillende fenomenen die opvallend genoeg niet sterk met elkaar samenhangen.
In een wereld waarin we voortdurend met elkaar verbonden zijn en constant communiceren, is het soms lastig om onderscheid te maken tussen alleen zijn en eenzaamheid. Je kunt je bijvoorbeeld volkomen op je gemak voelen wanneer je alleen bent, omdat je via je smartphone toch met anderen in contact staat. Tegelijkertijd kun je ook omringd zijn door anderen en toch diepgaande gevoelens van isolatie en eenzaamheid ervaren. Ondanks de veronderstelling dat alleen zijn en eenzaamheid met elkaar verbonden zijn, toont recent onderzoek nu aan dat deze twee ervaringen eigenlijk aanzienlijk van elkaar verschillen.
Eenzaamheid neemt toe
Al geruime tijd is eenzaamheid een groeiend probleem in de samenleving. In Nederland ervaart ongeveer een miljoen mensen sterke eenzaamheid, en nog eens één op de drie Nederlanders voelt zich matig eenzaam. Dit probleem is echter niet beperkt tot Nederland; ook in andere landen is eenzaamheid een alarmerend probleem. In de Verenigde Staten bijvoorbeeld lijden ongeveer 42,6 miljoen volwassenen ouder dan 45 jaar aan chronische eenzaamheid. En dat is zorgwekkend. Onderzoek toont aan dat eenzaamheid schadelijk kan zijn voor de gezondheid, en het risico op ernstige gezondheidsproblemen zoals hartaanvallen en beroertes kan verhogen. In sommige gevallen kan eenzaamheid zelfs fataal zijn.
Wanneer ben je eenzaam?
Kortom, in essentie kan eenzaamheid leiden tot talloze nadelige gevolgen. Maar wanneer kun je eigenlijk als eenzaam worden beschouwd? “We wilden een goede manier vinden om te meten hoeveel tijd mensen in hun eentje doorbrengen,” zegt onderzoeker Matthias Mehl. “Dit is de reden waarom we met dit onderzoek zijn begonnen.”
Studie
Om bovenstaande vraag te beantwoorden, hebben onderzoekers in een nieuwe studie een methode ontwikkeld om het sociale gedrag van mensen in hun dagelijks leven te onderzoeken. Ze maakten gebruik van een smartphone-app genaamd de Electronically Activated Recorder (EAR), die, met de toestemming van de deelnemers, elke twaalf minuten geluidsopnames maakt van 30 seconden. “EAR is een handig instrument om het sociale gedrag in het dagelijks leven te bestuderen,” legt onderzoeker David Sbarra uit. In dit specifieke onderzoek gebruikten de onderzoekers EAR om de tijd die mensen alleen doorbrachten in kaart te brengen.
Verschil tussen alleen zijn en eenzaamheid
De studie leidt tot een verrassende ontdekking. “Het lijkt erop dat alleen zijn en eenzaamheid gerelateerde maar verschillende fenomenen zijn,” aldus Sbarra. Over het algemeen brachten de deelnemers aan de studie 66 procent van hun tijd alleen door. Maar opvallend genoeg voelden alleen degenen die meer dan 75 procent van hun tijd alleen doorbrachten zich het meest eenzaam. Dit wijst erop dat het pas na die drempel moeilijker wordt om gevoelens van eenzaamheid te vermijden. Bij het analyseren van de resultaten van de gehele groep deelnemers bleek er slechts een overlap van drie procent te zijn tussen de tijd die ze alleen doorbrachten en hun gevoelens van eenzaamheid.
Jongeren
Kortom, voor de meeste mensen betekent het feit dat ze alleen zijn niet noodzakelijkerwijs ook dat ze eenzaam zijn. Mensen beginnen zich pas eenzaam te voelen als ze driekwart van hun tijd alleen doorbrengen. “Vooral bij jongere mensen zijn alleen zijn en eenzaamheid duidelijk twee verschillende dingen,” stelt Mehl. “Ze kunnen zich eenzaam voelen in een menigte, of ze kunnen zich niet eenzaam voelen als ze alleen zijn.”
Ouderen
Dit is overigens anders bij ouderen. Voor hen geldt dat alleen zijn en eenzaamheid wel sterk met elkaar verbonden zijn. Deze sterke samenhang werd vastgesteld bij volwassenen van 67 jaar en ouder. Er werd een overlap gevonden van ongeveer 25 procent tussen alleen zijn en eenzaamheid. Hoe dit zit? Het is algemeen bekend dat het hebben van sociale interacties en tijd doorbrengen met anderen van cruciaal belang is om gevoelens van eenzaamheid te verminderen. “Maar het sociale netwerk van mensen wordt kleiner naarmate ze ouder worden,” legt Sbarra uit. “Voor veel ouderen neemt de gelegenheid om tijd met anderen door te brengen dus af.”
SocialBit
Hoewel EAR veel voordelen biedt, is het een tijdrovende methode voor onderzoekers om sociale gedragsmetingen te analyseren. Om het handmatig coderen van uren aan audiobestanden te omzeilen en om het meten van alleen zijn efficiënter te maken, werkt Mehl momenteel samen met een team aan de ontwikkeling van SocialBit. Deze app draait op een smartwatch en vertoont gelijkenissen met commercieel verkrijgbare fitnesstrackers. “Vergelijkbaar met fitnesstrackers, die fysieke activiteit meten door het aantal stappen per dag te registreren, zal SocialBit sociale activiteit meten door het aantal minuten conversatie per dag bij te houden,” licht Mehl toe.
Deze nieuwe app wordt naar verwachting in de komende jaren gelanceerd. De onderzoekers ontwikkelen de app in eerste instantie voor patiënten die herstellen na een beroerte, omdat sociaal isolement na een beroerte een aanzienlijk probleem is. “Om de sociale verbinding te verbeteren, is het van essentieel belang om eerst nauwkeurige metingen uit te voeren,” merkt Mehl op. “Instrumenten zoals SocialBit kunnen mensen laten weten: ‘Je hebt te lang in je eentje doorgebracht. Het is tijd om met anderen in contact te komen’.”
