Een groot internationaal onderzoek laat zien waarom zware drinkers niet snel overstappen op alcoholvrije alternatieven.
Wetenschappers van Oxford Brookes University en internationale partners analyseerden gegevens van 33.033 deelnemers aan de Global Drug Survey uit 2022. Dit jaarlijkse onderzoek verzamelt wereldwijd data over het gebruik van alcohol en drugs om trends en patronen in middelengebruik in kaart te brengen. De onderzoekers richtten zich specifiek op dranken met geen of weinig alcohol (maximaal 1,2 procent alcohol), die in de studie ook wel ‘NoLo-dranken’ worden genoemd.
Iets meer dan de helft (52,2 procent) van de deelnemers had het afgelopen jaar NoLo-dranken geconsumeerd. Opvallend genoeg was dit vooral het geval bij mensen die ook reguliere alcohol dronken, in tegenstelling tot geheelonthouders. Verder bleek dat vooral werkenden en mensen van middelbare leeftijd NoLo-dranken nuttigen. Bovendien concludeerden de onderzoekers dat NoLo-drinkers vaker hoger opgeleid en welvarender zijn. Dit hangt samen met een belangrijke barrière: de relatief hoge prijs van deze dranken.
Waarom wel, waarom niet?
De meest genoemde reden om voor NoLo-dranken te kiezen was het vermijden van dronkenschap; bijna 47 procent van de respondenten gaf dit als motivatie aan. Ook gezondheid speelde een rol: 45 procent van de deelnemers beschouwde NoLo-dranken als een gezonder alternatief voor gewone alcohol.
Bij zware drinkers lag de situatie echter anders. Zij consumeren alcohol juist voor het effect van dronkenschap. Onder de mensen die mogelijk een alcoholverslaving hebben, noemde maar liefst 78,6 procent deze reden om geen NoLo-dranken te gebruiken. Dit suggereert dat het louter vervangen van alcoholische dranken door alcoholvrije varianten niet voldoende is.
Sociale factoren
Het onderzoek onthult daarnaast interessante sociale patronen. Alcoholdrinkers kiezen NoLo-dranken soms om gênante situaties te vermijden of om mee te kunnen doen zonder dronken te worden. Tegelijkertijd ervaren zij sociale druk om ‘echte’ alcohol te drinken. Ook heerst de perceptie dat NoLo-dranken minder plezierig zijn; veel zware drinkers zijn ervan overtuigd dat zij minder genieten als zij overstappen op alcoholvrije alternatieven. Daarnaast vormt de prijs een praktisch obstakel: NoLo-dranken zijn vaak duurder dan hun alcoholische tegenhangers, wat vooral zware drinkers ertoe aanzet deze alternatieven te mijden.
Opvallend is dat ongeveer een kwart van de deelnemers NoLo-dranken beschouwt als een slimme marketingtruc van de alcoholindustrie. Volgens deze respondenten kunnen deze producten onbedoeld bijdragen aan de normalisering van alcoholgebruik, doordat zij het idee versterken dat een alcoholisch drankje bij elke gelegenheid hoort.
Nieuwe aanpak nodig
De onderzoekers maakten gebruik van het zogeheten COM‑B model, dat kijkt naar capaciteit, gelegenheid en motivatie als factoren die gedrag beïnvloeden. Hun conclusie luidt dat het louter promoten van NoLo-dranken niet voldoende zal zijn om alcoholproblemen aan te pakken.
In plaats daarvan pleiten zij voor een bredere aanpak. Deze zou moeten focussen op het creëren van sociale alternatieven die dezelfde positieve ervaringen bieden als alcohol. Daarnaast dienen interventies rekening te houden met de diverse redenen waarom mensen drinken, zoals de behoefte aan ontspanning of sociale integratie.
De onderzoekers concluderen dat NoLo-dranken geen wondermiddel zijn. Voor sommige zware drinkers kunnen zij een hulpmiddel vormen, maar bij anderen kunnen zij juist leiden tot een toename van het alcoholgebruik. Daarom zijn aanvullende strategieën nodig, zoals gedragsverandering en aanpassingen in de sociale omgeving, om problematisch alcoholgebruik effectief aan te pakken.
