Al vanaf je 40ste is je kans op dementie te voorspellen (en te verkleinen)

Als er iets is waar je op je 40ste nog niet mee bezig bent, is het wel dementie. Toch schrijven onderzoekers in een nieuwe studie dat dan al te voorspellen is hoe je hersenen ervoor staan als je oud bent.

Op basis van een analyse van een groot aantal onderzoeken bij mensen en dieren stellen ze dat er op middelbare leeftijd, dus grofweg tussen je 40ste en 65ste, een grote shift plaatsvindt wat betreft de veroudering van je brein. Ze vinden dan ook dat er meer onderzoek moet komen naar deze leeftijdscategorie. “De middelbare leeftijd wordt in verband gebracht met specifieke en aanpasbare risicofactoren voor het toekomstige risico op dementie”, schrijven de Ierse onderzoekers van onder meer University College Cork. “Wij adviseren om deze tot nu toe weinig bestudeerde periode van het leven meer aandacht te geven.”

Eerder behandelen
De meeste studies naar de gezondheid van de hersenen en cognitieve achteruitgang richten zich op ouderen, maar tegen die tijd heeft een gezondere leefstijl of medicatie mogelijk niet zo veel zin meer. Het is daarom belangrijk het risico op cognitieve achteruitgang eerder in kaart te brengen door screening. Dan kan een behandeling eerder starten, op een moment dat die meer effect heeft. En als we beter snappen hoe het brein verandert op middelbare leeftijd kunnen we mogelijk ook nieuwe behandelmethodes ontwikkelen die nog beter werken om dementie tegen te gaan. Allemaal redenen om eens goed te kijken naar wat er in het brein gebeurt op middelbare leeftijd.

“Er is genoeg bewijs dat duidelijk maakt dat de hersenen niet-lineaire structurele en functionele veranderingen doormaken tijdens de middelbare leeftijd, die gevolgen kunnen hebben voor het cognitief functioneren. Variaties hierin kunnen leiden tot een snellere of tragere cognitieve veroudering op individueel niveau”, schrijven de onderzoekers.

Minder volume
Structureel gezien gaat het volume van verschillende hersengebieden achteruit. Zo krimpt de hippocampus, die betrokken is bij geheugen en leren en neemt het aantal verbindingen tussen hersengebieden af. “Het vierde en vijfde decennium van het leven zijn waarschijnlijk een omslagpunt in de organisatie van hersennetwerken, die in principe heel efficiënt werken, maar op deze leeftijd versneld achteruitgaan”, klinkt het.

Eiwitten en genexpressie
Op middelbare leeftijd vinden er ook veranderingen in genexpressie plaats, zowel in de hersenen als in de rest van het lichaam. Zo neemt in de hersenen de expressie van immuungerelateerde genen toe en de expressie van synaptische genen af. Synapsen zijn de plekken waar neuronen verbinding maken en met elkaar communiceren. Maar ook veranderingen in de rest van het lichaam kunnen effect hebben op de hersengezondheid, stellen de onderzoekers.

“Factoren in de systemische circulatie – vooral eiwitten die worden afgescheiden door verschillende organen – hebben invloed op de veroudering van het brein in termen van cognitie, plasticiteit en ontstekingen”, schrijven de onderzoekers. “Sommigen van de grootste pieken in verandering in het hele volwassen leven vinden plaats op middelbare leeftijd, zoals gemeten in plasma en spieren.”

Meer bewegen
Er is wat bewijs dat lichaamsbeweging helpt bij een gezonde cognitieve veroudering, maar meer onderzoek is nodig. “De studie naar het snijvlak van moleculaire processen op het gebied van veroudering en beweging kan nieuwe behandelmethodes aanduiden.”

Ook is er meer onderzoek nodig naar sekseverschillen bij de veroudering van de hersenen, omdat dementie bij vrouwen bijvoorbeeld veel vaker voorkomt. “Uiteindelijk willen wetenschappers nieuwe behandelmethodes vinden om ongezonde cognitieve achteruitgang te beperken. Wij denken dat de toepassing van recente trends in verouderingsonderzoek op de middelbare leeftijd nieuwe biomarkers kan onthullen die interventies mogelijk maken om cognitieve achteruitgang tegen te gaan bij een almaar ouder wordende bevolking”, klinkt het tot besluit.

En dat dit nodig is staat buiten kijf. Er is nog steeds geen medicijn tegen dementie, terwijl een op de drie vrouwen de ziekte ooit krijgt, bij mannen is dat een op zeven.

Bronmateriaal

"The ‘middle-aging’ brain" - Trends in Neurosciences
Afbeelding bovenaan dit artikel: Darren Baker

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd