Het is eigenlijk best vreemd dat zo’n klein en licht dier zulke laagfrequente geluiden voortbrengt. Maar onderzoekers denken dit nu toch te kunnen verklaren.
Voor kattenliefhebbers is het zachte ‘gesnor’ van hun harige metgezel wanneer ze achter de oren worden geaaid, een van de meest aangename geluiden. Toch is het best vreemd dat katten kunnen spinnen. “Katten hebben relatief korte stembanden,” vertelt onderzoeker Christian Herbst in een interview met Scientias.nl. “Toch kunnen ze geluiden produceren op een opvallend lage frequentie, vooral gezien hun kleine omvang.” Wetenschappers hebben dit in het verleden al eens geprobeerd te verklaren. Maar volgens Herbst werkt het in werkelijkheid allemaal toch net iets anders dan gedacht.
Geluiden
Katten zijn van nature vocale dieren: ze miauwen, krijsen en spinnen. Over hoe het gemiauw en het gekrijs werkt, bestaat weinig onenigheid. Deze geluiden worden in het strottenhoofd van de kat geproduceerd, vergelijkbaar met hoe mensen en zoogdieren geluid maken. “Mensen en de meeste dieren produceren op een vergelijkbare fysieke manier geluid,” legt Herbst uit. “Ze hebben weefsels, zoals stembanden, die passief trillen als lucht wordt uitgeademd. Over het algemeen geldt dat de toonhoogte van het geluid min of meer afhangt van de lengte van deze weefsels in het strottenhoofd. Vaak komt de lengte van deze weefsels overeen met het lichaamsgewicht en de grootte van het dier.”
Kattengespin
Maar het geluid van kattengespin was altijd al een beetje mysterieuzer. Huiskatten zijn klein en wegen vaak maar ongeveer 4,5 kilo. Daarom hebben wetenschappers zich geregeld afgevraagd hoe deze dieren in staat zijn om de lage geluiden te maken die horen bij het spinnen. “Ze produceren geluiden op ongelofelijk lage frequenties, meestal tussen de 20 en 30 hertz,” merkt Herbst op. “Dit geluid is veel lager dan zelfs de diepste tonen die door mensen worden gemaakt.” Meestal worden zulke lage frequenties alleen gehoord bij veel grotere dieren, zoals olifanten, die veel langere stembanden hebben.
Studie
Ongeveer een halve eeuw geleden kwamen wetenschappers met een innovatieve theorie op de proppen. “Dit onderzoek suggereerde dat katten hun gespin niet op de gebruikelijke manier produceren, maar dat dit gebeurt door spieren in het strottenhoofd die zich ongeveer 30 keer per seconde samentrekken en ontspannen,” legt Herbst uit. “Deze theorie is nooit in twijfel getrokken, tot nu. Onze eigen studie, die is gepubliceerd in het tijdschrift Current Biology, toont aan dat deze oude theorie misschien enigszins moet worden herzien.”
Onnodig
Herbst betoogt dat de voorgestelde cyclische spiersamentrekkingen niet nodig zijn om kattengespin te genereren. “We hebben vastgesteld dat het strottenhoofd van katten eigenlijk speciaal geëvolueerd lijkt te zijn voor het maken van spingeluiden,” aldus Herbst. “Het kan geluid produceren op spinfrequenties zonder herhaalde spiersamentrekkingen. Wat we hebben waargenomen lijkt erg op het gebruikelijke mechanisme dat gedeeld wordt met mensen en de meeste andere dieren.”
Experiment
De onderzoeker baseert zich op in het laboratorium uitgevoerde experimenten. Het team verwijderde het strottenhoofd van acht huiskatten, die allemaal op een humane manier waren geëuthanaseerd vanwege een terminale ziekte. Dit werd gedaan met de volledige toestemming van hun baasjes. De onderzoekers drukten de stembanden samen en lieten er vervolgens warme, vochtige lucht doorheen stromen. Ze ontdekten dat de katten op deze manier nog steeds konden spinnen, wat betekent dat er dus geen spiersamentrekkingen aan te pas komen.
Hoe dan wel?
Hoe kattengespin dan wel werkt? Een speciale ‘zachte structuur’ die in de stembanden is ingebed, kan wellicht de reden zijn waarom katten in staat zijn om deze laagfrequente geluiden te maken. Zo beschikken huiskatten over een soort ‘kussentjes’ in hun stembanden die extra vetweefsel bevatten. Dit zorgt ervoor dat ze op lage frequenties kunnen trillen. Kortom, de ‘kussentjes’ maken de stembanden dichter, waardoor ze langzamer trillen. Hierdoor kunnen katten, ondanks hun kleine formaat, lage geluiden produceren. De manier waarop ze dit geluid maken, lijkt verrassend veel op wat we bij mensen een ‘krakende stem’ noemen. Dit is een manier van spreken waarbij de stem laag en schurend klinkt, vaak met een trillend geluid.
Minder spectaculair
Het betekent dat kattengespin misschien toch iets minder uitzonderlijk is dan eerder gedacht. “Het lijkt erop dat gewervelde dieren een gedeeld mechanisme hebben om geluid te maken: ze gebruiken de kracht van hun ademhaling om geluid te produceren door middel van trillend weefsel,” zegt Herbst. “Dit gebeurt in verschillende delen van het lichaam bij verschillende dieren: bij mensen en de meeste zoogdieren zien we dit in het strottenhoofd met de stembanden, bij tandwalvissen zoals dolfijnen in hun neus, en bij vogels in iets dat we de syrinx noemen. 50 jaar lang dacht men dat kattengespin een uitzondering op deze regel was, maar onze studie suggereert dat dit misschien niet het geval is.”
Waarom spinnen katten?
De studie levert nieuwe inzichten in hoe katten spinnen. Waarom katten spinnen, is overigens nog altijd raadselachtig. Ook Herbst durft hier geen uitspraken over te doen. Wat we wel weten, is dat ze doorgaans spinnen als ze zich ontspannen en comfortabel voelen. Het kan dienen als een vorm van communicatie met hun baasjes en is vaak een teken dat een kat zich op zijn gemak en gelukkig voelt. Al is dit niet altijd het geval. Een angstig kat spint bijvoorbeeld ook. Dit kan een manier zijn om troost te zoeken of zichzelf te kalmeren in stressvolle situaties.
Wil je dus achterhalen waarom je kat in een bepaalde situatie spint, dan is het belangrijk om ook naar andere signalen te kijken, zoals lichaamstaal en gedrag. Als je kat begint te spinnen als je ‘m lekker aan het kroelen bent, dan kun je er overigens wel vanuit gaan dat ie het prettig vindt. En oh, mocht ie dat vanavond weer doen, dan begrijp je nu in ieder geval ook hoe dat in zijn lichaam precies werkt.
