Nieuw onderzoek onthult welke beroepen en hobby’s als saai worden gezien en dat levert enkele nieuwe – en allesbehalve saaie – inzichten op.
Die inzichten zijn terug te vinden in het blad Personality and Social Psychology Bulletin en gebaseerd op vijf experimenten waaraan in totaal meer dan 500 mensen (online) deelnamen. Deze proefpersonen kregen bijvoorbeeld informatie voorgeschoteld over een denkbeeldige persoon (zoals: ‘Een persoon wordt beschreven als iemand met weinig weinig verbeeldingskracht en creativiteit’) en moesten vervolgens op een schaal van 1 tot 7 aangeven hoe saai ze deze persoon op basis van de beschrijving vonden. Daarnaast moesten ze op basis van die beschrijvingen ook aangeven hoe competent en warm die beschreven personen leken en in hoeverre ze bereid waren om met die personen om te gaan. “We hebben onderzocht welke beroepen, hobby’s, of andere eigenschappen als stereotypisch saai gezien worden, en hoe er gereageerd wordt op mensen die dat soort beroepen, hobby’s, of eigenschappen hebben,” zo legt onderzoeker Wijnand van Tilburg, verbonden aan de University of Essex aan Scientias.nl uit.
Saaie beroepen en hobby’s
Het onderzoek geeft zo onder meer inzicht in wat mensen als stereotype saaie beroepen zien. Dataverwerking staat daarbij met stip op één, gevolgd door accountancy. Maar ook een baan bij de belasting of een verzekeringskantoor wordt doorgaans als saai gezien, net als schoonmaakwerk en bankieren. “Stereotype saaie hobby’s en interesses zijn onder andere vogels kijken, lang slapen, religie, en televisie kijken,” vertelt Van Tilburg. “Verder denkt men dat stereotype saaie mensen te veel of juist te weinig praten, en eigenlijk niets te zeggen hebben.” Ook wijst het onderzoek uit dat mensen het idee hebben dat saaie mensen de grote steden liever mijden en doorgaans te vinden zijn in kleinere steden en dorpen.
Incompetent
“Mensen die beschreven werden met stereotype saaie beroepen, hobby’s of andere eigenschappen werden gezien als onprettig om mee om te gaan en incompetent,” gaat Van Tilburg verder. En met name dat laatste heeft de onderzoekers toch wel een beetje verrast. “Want stereotypen van groepen die niet als sociaal worden gezien, worden meestal wel als competent getypeerd. Wij hadden zelf verwacht dat stereotype saaie individuen (bijv. boekhouders) juist wel als competent zouden gezien worden, maar dat blijkt niet te zijn. Er lijken tot zover geen voordelen te zitten aan gezien worden als sterotypisch saai.”
Het onderzoek geeft niet alleen meer inzicht in welke beroepen, hobby’s, of andere eigenschappen als stereotypisch saai (of juist heel opwindend) worden gezien, maar onthult ook hoe mensen op anderen met stereotype saaie beroepen, hobby’s of eigenschappen reageren. En dat is niet zo fraai. “We ontdekten dat mensen deze stereotype individuen het liefst wilden vermijden,” vertelt Van Tilburg. En dat gaat best wel ver, zo blijkt uit één van de experimenten. In dat experiment werd een deel van de proefpersonen gevraagd in hoeverre ze gecompenseerd wilden worden om met verschillende, uitvoerig door de onderzoekers beschreven, denkbeeldige personen om te gaan. En hoe saaier de beschreven personen waren, hoe hoger de vergoeding die de proefpersonen billijk vonden. Voor de omgang met stereotypisch saaie mensen vonden de proefpersonen een minimale vergoeding van 35 Britse ponden (omgerekend zo’n 42 euro) per dag bijvoorbeeld heel redelijk. Het laat zien, zo schrijven de onderzoekers in hun studie, “dat een stereotypisch saaie persoon gezelschap houden psychologisch kostbaar is.” Nu is het doorgaans zo dat men natuurlijk niet betaald krijgt om met anderen om te gaan. En daarom kiezen mensen er dus al snel voor om anderen die in hun ogen saai zijn, te vermijden. “Dat is een beetje jammer,” vindt Van Tilburg. “Want dat betekent dat diegenen met stereotype saaie eigenschappen het moeilijk gaan hebben om het stereotype te veranderen.”
Gevolgen
Het onderzoek suggereert dan ook dat mensen met stereotype saaie eigenschappen daar behoorlijk langdurig hinder van kunnen ondervinden. “Het feit dat mensen ervoor kiezen hen te vermijden, kan leiden tot sociale uitsluiting en meer eenzaamheid, wat vervolgens een heel negatieve impact op het leven (van mensen met stereotype saaie eigenschappen, red.) kan hebben.” Het feit dat mensen met stereotype saaie eigenschappen ook gezien worden als kil en incompetent, helpt natuurlijk ook niet mee. En het veranderen van dat stigma is zoals gezegd lastig als anderen je vanwege dat stigma vermijden.
Er gloort hoop
Voor de accountant die graag uitslaapt alvorens vogels te gaan spotten, ziet het er dus niet direct rooskleurig uit. Maar Van Tilburg heeft nog wel een tip. “Niet opgeven. Er zijn vast eigenschappen of interesses die deze mensen hebben die als minder of helemaal niet saai worden gezien.” Het etaleren daarvan kan helpen. Daarnaast zijn er ongetwijfeld ook wel mensen te vinden die heel andere ideeën hebben over wat stereotypisch saai is. “Ons onderzoek laat zien wat als stereotypisch saai wordt gezien, maar dit zijn natuurlijk gemiddelden. Er zijn vast mensen die specifieke stereotype saaie eigenschappen als helemaal niet saai zien.” Bovendien is het belangrijk om te benadrukken dat aan het onderzoek enkel Britse en Amerikaanse proefpersonen deelnamen. Of andere culturen dezelfde ideeën hebben over wat saaie beroepen, hobby’s en eigenschappen zijn, is nog maar de vraag. Daarnaast is het niet ondenkbaar dat de stereotypes aan de tand des tijds onderhevig zijn en dus – bijvoorbeeld ingegeven door maatschappelijk en technologische veranderingen – geleidelijk aan wijzigen. Als voorbeeld halen de onderzoekers wat dat betreft werk in de IT aan – dat nu als middelmatig saai wordt gezien, maar doordat zowel coderen als gamen steeds meer mainstream wordt, over een paar jaar zomaar als een stuk opwindender kan worden gezien.
Toekomstig onderzoek moet uitwijzen onder welke omstandigheden de stereotyperingen omtrent saaiheid een rol opeisen. Daarnaast kunnen de bevindingen ook gebruikt worden om meer inzicht te krijgen in sociale groeperingen, stelt Van Tilburg. “We weten van eerder onderzoek dat verveling een belangrijke psychologische functie heeft: het laat ons stilstaan bij wat we doen en geeft ons een prikkel om andere dingen uit te proberen. Dat we nu weten wie er als sterotypisch saai wordt gezien, betekent dat we beter kunnen begrijpen en voorspellen hoe sociale groepen veranderen, en hoe mensen hun sociale kring vorm zullen geven.”
