Dat het PFAS regent op Antarctica is al niet zo best, maar dat de forever chemicals ook in ons drinkwater zitten, is helemaal onprettig en vooral ongezond. Gelukkig hebben wetenschappers een manier gevonden om ons water te zuiveren.
Er zijn meer dan 4700 per- en polyfluoralkylstoffen, oftewel PFAS. Ze worden al sinds de jaren veertig gebruikt voor onder meer de antiaanbaklaag van pannen, bepaalde make-up, shampoo, elektronica, voedselverpakkingen en talloze andere producten, die water-, vet- en vuilafstotend moeten zijn. Maar steeds weer verlagen overheden de maximaal toelaatbare hoeveelheden PFAS vanwege de schadelijkheid ervan. Zo kun je bijvoorbeeld beter niet meer bakken in pannen met een antiaanbaklaag. Zodra er ook maar een barstje inzit, belanden er miljoenen PFAS-deeltjes in je eten en dat is net zo ongezond als het klinkt, zo schreven we al eerder. Ook moet je oppassen met zoetwatervis. Die bevat niet zelden veel te grote hoeveelheden PFAS. Af en toe een keertje zo’n visje eten kan geen kwaad, maar je overschrijdt al snel de norm, kun je hier lezen.
Adsorberende film
Is het dan zo erg om een beetje PFAS binnen te krijgen? Ja, eigenlijk wel. Zelfs lage doses van PFAS in drinkwater worden al gelinkt aan de onderdrukking van het immuunsysteem en daardoor bijvoorbeeld een verminderde effectiviteit van vaccins. Ook een aantal kankersoorten wordt in verband gebracht met PFAS in drinkwater, net als een verhoogd cholesterol, meer kans op hart- en vaatziekten en vruchtbaarheidsproblemen.
Reden genoeg dus om dat vieze PFAS uit ons drinkwater te willen verwijderen.
Daarom hebben onderzoekers van de Canadese University of British Columbia een uniek adsorberend materiaal ontwikkeld dat alle PFAS in water kan opvangen en vasthouden. Het is een soort vlies of film waarin alle PFAS blijft vastzitten. Bij adsorptie (niet te verwarren met absorptie) trekt een vast oppervlak vloeibare of gasvormige moleculen aan. Als dat is gebeurd, wordt het PFAS vernietigd met speciale elektrochemische technieken, die door dezelfde onderzoekers zijn bedacht.
De chemische guillotine
Er zijn meer methodes op de markt om PFAS uit drinkwater te verwijderen. Zo schreven we vorig jaar al dat wetenschappers een chemische ‘guillotine’ hadden ‘gebouwd’ bestaande uit de simpele reageermiddelen dimethylsulfoxide (DMSO) en natriumhydroxide (loog). Door PFAS in water met deze middelen te verwarmen tot minimaal 80 graden wordt de ‘kop’ van het molecuul, bestaande uit geladen zuurstofatomen, afgehakt, waarna de kwetsbare staart van hardnekkige koolstoffluorverbindingen overblijft, die ook wordt afgebroken. Zo lukte het wetenschappers al om tien soorten PFAS af te breken, waaronder het giftige perfluoroctaanzuur (PFOA).
Niet alle PFAS
Maar nadelen van onder meer deze techniek zijn dat niet alle PFAS zo kunnen worden afgebroken en dat het te lang duurt, legt de Canadese onderzoeker Madjid Mohseni uit. “Onze adsorberende film vangt 99 procent van alle PFAS-deeltjes op en kan ook geregenereerd en mogelijk hergebruikt worden. Dit betekent dat als we het PFAS van dit materiaal afschrapen, we niet eindigen met weer ander chemisch afval dat een bedreiging vormt voor het milieu.”
In Canada wordt al geen PFAS meer gemaakt, in Europa nog wel, hoewel Nederland samen met andere landen een verzoek heeft ingediend bij de EU om PFAS te verbieden. Zo ver is het echter nog niet. Op dit moment zit het spul nog in tal van consumentenproducten en kan het zo weglekken in de omgeving doordat bijvoorbeeld brandblusschuim in het riool belandt na een brand of wanneer een regenbui het spul van onze regenjassen afspoelt. Ook kan het in ons lichaam terechtkomen doordat het in zonnebrand en cosmetica zit.
Tijd om te testen
Maar vooral ons eten en drinken vormen een gevaar, met name voor mensen die in gebieden wonen met besmette waterbronnen. Mohseni legt uit dat zijn materiaal dan ook vooral geschikt is voor mensen die afgelegen wonen en geen toegang hebben tot andere zuiveringsmethodes. “Onze adsorberende film is bijzonder nuttig voor mensen in kleinere plaatsen, die niet de mogelijkheid hebben om dure oplossingen toe te passen om PFAS af te vangen. De methode kan zelfs voor één enkel huis worden ingezet.”
Het onderzoeksteam gaat de komende tijd de nieuwe technologie testen op een aantal locaties in British Columbia. “De resultaten die we in de echte wereld vinden, zorgen ervoor dat we onze technologie verder kunnen optimaliseren. Daarna kunnen gemeenten, bedrijven en individuen de techniek gebruiken om alle PFAS uit hun drinkwater te verwijderen”, besluit Mohseni.
