Komende week is het 65 jaar geleden dat de Sovjets ruimtehond Laika lanceerden. Laika overleed enkele uren na de lancering aan stress en oververhitting.
Joeri Gagarin vloog als eerste mens in de ruimte een rondje om onze planeet. Hij was echter niet de eerste aardbewoner in de ruimte. Apen, honden en andere dieren gingen hem voor en zij waren de eerste echte pioniers van de ruimtevaart.
In de Tweede Wereldoorlog ontwikkelden de Duitsers de eerste ballistische raket: de V-2. Na de oorlog hadden de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten plannen om mensen te lanceren. Een mens de ruimte insturen zou een wetenschappelijke doorbraak betekenen én veel prestige opleveren, maar het zou niet zonder risico’s zijn. Een eerste astronaut zou blootgesteld worden aan kosmische straling, hoge snelheden, warmte, gewichtloosheid, kou en extreem lawaai. En dat in een kleine capsule.
Vandaar dat er gekozen werd om proefdieren in te zetten. De Amerikanen begonnen in 1947 klein met fruitvliegjes. Deze vliegen landden met parachutes weer veilig op aarde. Zij waren de eerste levende wezens in de ruimte. Daarna volgden er verschillende apen, die allemaal omkwamen. De Sovjets experimenteerden vanaf 1950 met honden. Er kwam een speciaal trainingsprogramma voor deze trouwe viervoeters. De beroemdste Sovjet-hond is Laika: het eerste levende wezen dat in 1957 in een baan om de aarde werd gebracht.
Zwerfhond Laika groeide op in de straten van Moskou. Het bastaardhondje werd gekozen voor het trainingsprogramma, omdat straathonden gewend zijn aan extreme kou en honger. Laika betekent “blaffer”. Mogelijk werd het hondje zo genoemd, omdat zij hard blafte. Het trainingsprogramma was zwaar. De honden moesten alvast wennen aan de kleine cabine van de Sputnik 2 en werden daarom tot twintig dagen aaneengesloten opgesloten in zeer kleine kooien. Ook werden de dieren in centrifuges geplaatst om een raketlancering te simuleren. Dit zorgde voor de nodige stress, aangezien de bloeddruk en hartslag van de honden sterk stegen.
Vier rondjes om de aarde
Voor de lancering was al bekend dat Laika niet levend zou terugkeren. Op 3 november werd het dier in de capsule geplaatst. “Daarna gaven we een kus op haar neus en wensten we haar een goede reis”, aldus een van de technici. Kort na de lancering steeg de hartslag van 103 slagen per minuut naar 240 slagen per minuut. Helaas verloor de neuskegel wat thermische isolatie, waardoor de temperatuur in de cabine opliep naar 40 graden Celsius. Vijf tot zeven uur na de lancering werden er geen tekenen van leven meer waargenomen. Wetenschappers denken dat Laika tijdens het vierde rondje om de aarde aan de gevolgen van oververhitting en stress is overleden. Vijf maanden later – na 2.570 banen om de aarde – verbrandde de Sputnik 2 in de atmosfeer.
Een dappere pionier
Mede dankzij Laika slaagde de Sovjet-Unie er in om op 12 april 1961 de eerste mens in de ruimte te lanceren. Joeri Gagarin kwam levend terug en na hem volgden vele anderen kosmonauten en astronauten, waaronder ook Nederlanders, zoals Lodewijk van den Berg, André Kuipers en Wubbo Ockels. Laika is – 65 jaar na de beroemde vlucht – nog steeds een inspiratiebron. In 2008 openden de Russen een monument ter nagedachtenis van Laika. Dat niemand de zware reis van deze dappere hond vergeet.
